گیاهان دارویی و طب سنتی

سال 97 برای صنعت گیاهان دارویی پررونق بود. به گونه‌ای که فعالان در این حوزه بیش از 5 هزار محصول خود را در چهارمین دوره جشنواره نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی (ایرانی) در معرض نمایش قرار دادند.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، محمد حسن عصاره دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به اقدامات این ستاد در سال گذشته اشاره کرد و گفت: هر سال با توجه به سیاست­ها و راهبردهای سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی برنامه های عملیاتی در ستاد تدوین می شود. در این سند حوزه آموزش، ترویج و فرهنگ سازی از سیاست های مهم در نظر گرفته شده است. افزایش تمایل مردم به استفاده از گیاهان دارویی، لزوم تصحیح فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی، فرآورده­های حاصله و خدمات طب سنتی و همچنین ترویج سبک زندگی سلامت از مباحث اولویت دار حوزه این بخش است که با توجه به گستردگی طیف مخاطبان این حوزه در جامعه چه به عنوان مصرف کننده یا به عنوان عضوی از چرخه تولید علم، فناوری و صنعت، انتظارات و هنجارهای مطلوب در این حوزه به شدت احساس می­شود.

عصاره ادامه داد: بنابراین ستاد در یک حرکت ملی در راستای توسعه و ترویج فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی در کشور از سال 91 تا 97 چهار دوره جشنواره نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی را با حضور شرکت­های خصوصی، مراکز تحقیقاتی، فناوران و علاقمندان به این حوزه برگزار کرده است.

دستاوردهای صنعت گیاهان دارویی کشور نمایش داده شد

وی توضیحاتی درباره برگزاری این رویداد در سال گذشته ارائه داد و گفت: سال 1397 چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب ایرانی(سنتی) 21 تا 24 آبان ماه برگزار شد. در این رویداد بیش از 550 شرکت خصوصی بیش از 5000 محصول تخصصی و دارای مجوز را ارائه کردند. همچنین 132 فناوری در بخش فن بازار، 175 طرح منتخب دانش آموزی و 110 مرکز تحقیقاتی و دولتی همچون دوره های گذشته در مصلی بزرگ امام خمینی دستاوردهای خود را در معرض نمایش عموم قرار دادند.

به گفته عصاره، تمرکز این دوره از جشنواره  و نمایشگاه بر حضور حداکثری شرکت های خصوصی و فناوران و صاحبان ایده بود. بنابراین با کاهش فضای اختصاصی به مراکز تحقیقاتی، دولتی و حذف کارگاه های آموزشی فرصت بیشتری برای حضور تولیدکنندگان داخلی در بخش خصوصی فراهم شد.

زیست بوم کارآفرینی توسط نسل جوان توسعه یافت

وی بخش بعدی اقدامات ستاد را مرتبط با فعالیت ها در حوزه دانش آموزی دانست و بیان کرد: دانش آموزان به عنوان میراث داران تاریخ و فرهنگ غنی طب ایرانی و آینده سازان ایران پهناور هستند. پس آنان را باید تبلوری باشکوه از ظرفیت های قشر جوان و نوجوان این مرزو بوم بدانیم. بنابراین بالابردن سطح دانش و فرهنگ این آینده سازان توانمند که بی شک منجر به اصلاح سبک زندگی آنان و ارتقای سطح سلامت عمومی نسل آینده می شود، به بستر سازی برای توسعه زیست بوم کارآفرینی توسط نسل جوان نیز یاری می کند. ستاد نیز این مهم را مد نظر دارد.

1000 طرح از سوی 3600 دانش آموز ارسال شد

عصاره در ادامه گفت: با توجه به برگزاری موفق نخستین جشنواره دانش آموزی که منتج به برنامه های گسترده ای همچون جذب توجه آموزش و پرورش به این حوزه و اختصاص قطب دانش آموزی به حوزه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی شد، ستاد را برآن داشت تا دومین جشنواره ملی دانش آموزی در حوزه گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب ایرانی را برگزار کند. در این دوره  بیش از 1000 طرح از سوی 3600 دانش آموز برای پذیرش در جشنواره ارسال شد که با وجود بالا بودن سطح علمی بسیاری از این طرح‏ها  به علت کمبود فضا تعداد 175 طرح متعلق به 400 دانش آموز با استعداد کشور از بین کلیه طرح ها و استان های مختلف انتخاب شد.

وی از دیگر برنامه­های اجرا شده در حوزه دانش آموزی سال گذشته به ایجاد باشگاه دانش آموزی گیاهان دارویی، تدوین فصل اختصاصی در کتب درسی فنی و حرفه ای و افزایش اجرای طرح های حمایتی از نوآوری های دانش آموزان در صنعت گیاهان دارویی اشاره کرد.

دستاوردهای علم و فناوری رشد یافت

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی همچنین بیان کرد: با توجه به اهداف مدنظر در اسناد بالادستی و قوانین حاکمیتی به ویژه سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی توجه به محصولات، روش ها یا فرآیندهای با فناوری بالا و نوآوری­های تاثیرگذار در صنعت گیاهان دارویی و طب سنتی از یگر برنامه­های مورد توجه این ستاد است که منجر به رشد و توسعه بازار محصولات نوآورانه و ایجاد اشتغال می شود. در این راستا نیز ستاد از نخستین سال­های تاسیس اقدام به حمایت از تجاری سازی طرح­های نوآورانه و رشد و توسعه این حوزه کرده است.

به گفته وی، طی 20 سال اخیر تعداد مجوزهای تولید داروهای گیاهی و فرآورده­های طبیعی و صادرشده از سوی سازمان غذا و دارو  از تعداد 26 مجوز در سال 1377 با افزایش 100 برابری به بیش از 2700 مجوز در سال 1397 رسیده است. که نشان از افزایش نگاه ویژه به این حوزه در میان تولیدکنندگان داروها و فرآورده ها دارد. همچنین طی 10 سال اخیر تعداد مجوز فرآورده های طب سنتی از 2 مورد به بیش از 1300 مورد رسیده است.

تولید و تجاری سازی فرآورده های گیاهی حمایت شد

عصاره در بخش بعدی به نتایج و خروجی اقدامات ستاد در سال 97 اشاره کرد و گفت: در این زمینه می توان به تجاری سازی 6 قلم دارو و فرآورده گیاهی و سنتی در مواردی چون درمان بیماری­های گوارشی، پیشگیری از تشکیل و دفع سنگ کلیه، پیشگیری و جلوگیری از التهابات معده، جلوگیری از عفونت، درمان و ترمیم زخم و تسریع روند طبیعی بازسازی بافت، تحقیق و توسعه پیشگیری از سرطان و کاهنده اثرات آن و اسپری دهانی سرماخوردگی و سرفه اشاره کرد.

 وی ادامه داد: همچنین می توان به تولید و تجاری سازی 11 مورد فرآورده های گیاهی همچون تولید فرآورده­ها و مواد موثره  مورد کاربرد در تولید داروهای گیاهی و عطر و طعم با استفاده از فناوری­های نوین از جمله  فناوری بومی شده سیالات فوق بحرانی و روش های کروماتوگرافی، تولید روغن­های گیاهی، استخراج عصاره از جلبک های دریایی و فرآورده های حاصله از پساب­های تقطیر گیاهان دارویی اشاره کرد.

عصاره حمایت از چندین طرح تحقیق و توسعه همچون تاثیر عصاره­های سلولی برخی گیاهان دارویی روی رده سلولی سرطان دهان و دندان، تعیین میزان اثر بخشی داروهای حوزه های دیابت و آریتمی قلبی با استفاده از مدل های نوین بیماری، تولید داروهای ضدآمیلوئیدی با منشاء گیاهی در درمان بیماری آلزایمر، تجاری سازی عصاره های گیاهی برای کنترل تولید مثلی و بلوغ ماهی ها و آبزیان، و فرمولاسیون اولیه ترکیب ضد آسم، آلرژیک را از دیگر دستاوردها در این زمینه دانست.

داروهای مورد مصرف دامپزشکی تولید شد

وی یکی از اقدامات بنیادین و زیرساختی در حوزه داروهای مورد مصرف در دامپزشکی را تهیه و تدوین دستورالعمل صدور گواهی ثبت و مجوز ورود دارو و مواد اولیه داروهای گیاهی و طب سنتی توسط سازمان دامپزشکی کشور با همکاری کارگروه دامپزشکی ستاد و ابلاغ آن برای اجراء توسط رئیس محترم سازمان دامپزشکی دانست.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی بیان  کرد: با ابلاغ و اجرایی­سازی صحیح دستورالعمل فوق گام مهمی در جهت تسریع صدور مجوزهای این حوزه برداشته می شود. به گونه ای که می­توان رشد و توسعه این حوزه مهم را به طور ملموس مشاهده کرد. همچنین تاکنون 55 مجوز از سوی سازمان دامپزشکی برای تولید داروهای گیاهی مورد مصرف در دامپزشکی صادر شده است که طی 10 سال اخیر با افزایش 5 برابری مواجه شده است.

برنامه توسعه کشت و فرآوری اولیه گیاهان دارویی  اجرایی شد

عصاره  با اشاره به راهبردهای مرتبط با حوزه کشت و فرآوری اولیه در سند مل گفت: ستاد نیز سالیانه بخشی از حمایت­های خود را به طرح­های توسعه این حوزه زیرساختی برای تکمیل زنجیره ارزش گیاهان دارویی اختصاص می­دهد. از سال 1392 تاکنون 48 طرح توسعه در این حوزه مورد حمایت ستاد قرار گرفته است که عمده این حمایت ها مربوط به طرح­هایی بوده که دارای خروجی مشخص و جریان ساز بوده است و دستاوردهای حاصل از آن قابلیت توسعه و تجاری سازی داشته اند.

وی همچنین ابراز کرد: در سال 1397 تعداد 11 طرح تحقیق و توسعه در حوزه مدیریت منابع و حفاظت از منابع پایه با تاکید بر توسعه سطح کشت و فرآوری صنعتی گیاهان دارویی همچون بهبود کیفیت و کمیت متابولیت های ثانویه، ارزیابی توده­های بومی، پروتوکل تولید و تکثیر گیاهان دارویی بومی و اندمیک پرمصرف در صنعت گیاهان دارویی و طب ایرانی با استفاده از روش­های نوین و تناسب اکولوژیکی و اقتصادی کشت گیاهان دارویی در سطح دشت های مهم ایران با حمایت­های ستاد به نتایج مشخص و قابل اندازه گیری دست یافت. از دیگر اقدامات این حوزه در سال گذشته می توان به حمایت از 3 طرح تولید بذور استاندارد در گیاهان دارویی و صنعتی نام برد که دارای خواصی از جمله رفع بیماری­های کبدی، دارای امگا 3 بالا با ویژگی های قدرت رقابت و لاین های بذور مقاوم به قارچ­ها هستند..

باغ‌های گیاه‌شناسی توسعه داده شد

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی به توسعه باغ‌های گیاه‌شناسی اشاره کرد و گفت: باغ‌های گیاه شناسی علاوه بر کاربری‌های تحقیقاتی و پژوهشی مکان مناسبی برای ایجاد اکوسیستم‌های مختلف و حفاظت از گونه‌های متنوع گیاهی هستند. این باغ ها نقش مهمی در زمینه‌های مختلف تحقیقاتی از جمله علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها را برعهده دارند. به علاوه این گونه مکان‌ها به عنوان ذخیره‌گاه ژنتیکی گیاهان در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد. با بهره‌گیری از روش‌های مختلف علمی، امکان شناخت گونه‌های گیاهی کشور فراهم گشته و محدوده  پراکنش آنها تعیین می شود. تحقیق در زمینه روش های تکثیر و پرورش گونه‌های با ارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی از موضوعات دیگری است که در باغ‌های گیاه­شناسی به آن پرداخته می‌شود.

عصاره در ادامه گفت: با توجه به الزامات سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی مبنی بر لزوم احیاء، اصلاح و توسعه بانک ژن و غنی سازی، تقویت و توسعه کمی و کیفی کلکسیون نمایشی گیاهان دارویی در سال 1397 در 10 مجموعه و باغ گیاه شناسی در استان­های اصفهان، همدان، خوزستان، کرمان، یزد، تهران، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان غربی، لرستان و خراسان رضوی طرح­های توسعه و احیاء کلکسیون گیاهان دارویی صورت گرفت.

طرح های جریان ساز و کاربردی مناطق روستایی و محروم اجرایی شد

وی به سایر اقدامات ستاد در سالی که گذشت اشاره و عنوان کرد: از دیگر اقدامات صورت گرفته می توان به اقدامات زیرساختی توسعه طرح های جریان ساز و کاربردی در مناطق روستایی و محروم کشور اشاره کرد.  توسعه کشت و فرآوری گیاه گوار در مناطق محروم استان سیستان و بلوچستان و قلعه گنج استان کرمان، توسعه و ایجاد اشتغال پایدار زنجیره ارزش گیاهان دارویی در مناطق روستایی در قالب برنامه شتاب دهنده های تخصصی، تهیه و تدوین نقشه راه علم و فناوری مرتبط با حوزه گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی، تدوین استانداردهای حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، حمایت و تجهیز آزمایشگاه‌های مرجع و آکرودیته از طریق شبکه ملی آزمایشگاهی فناوری راهبردی و شبکه آزمایشگاهی گیاهان دارویی، تهیه بانک جامع اطلاعات گیاهان دارویی و طب سنتی، مطالعات مقدماتی استعدادیابی استان‏ها و ارتباط با بنیاد نخبگان، دانشگاه‏ها، سازمان‏های دولتی و شرکت‏های خصوصی هر استان و برنامه‌ریزی ملي در جهت گردآوري، تطبيق، مقابله، ترجمه، چاپ و انتشار نسخه‌های خطی و غیرخطی دانشمندان ایرانی در زمینه طب سنتی در قالب طرح احیای میراث مکتوب از جمله این خدمات است.

چشم انداز سال 98 چیست

عصاره در بخش بعدی سخنان خود به چشم انداز توسعه فناوری حوزه صنعت گیاهان دارویی و طب ایرانی در سال 98 اشاره کرد و گفت: سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی که در سال 1392 توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد را باید چتر حمایتی برای توسعه تحقیقات، تولیدات و صادرات این حوزه دانست. از این رو تمام وزارتخانه‌هایی که به نوعی مکلف به اجرایی شدن و تحقق مصوبات این سند شده‌اند. نقشه راه علم و فناوری در خصوص اجرایی سازی بندهای سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی را در کارگروه های تخصصی خود تصویب کرد و گام­های اجرایی خود را تا افق 1404 در قالب برنامه­های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ترسیم کرده اند.

وی همچنین بیان کرد: در کنار برنامه­های عملیاتی و اقدامات جامعی که هرساله توسط ستاد انجام می شود  از جمله برنامه­های ضروری که برای جهش در تحقق اهداف سند ملی در کوتاه مدت مورد تاکید است می توان به لزوم سرمایه گذاری اساسی در صنایع میانی ( بعد از تولید زراعی و قبل از ورود به صنعت هدف)، سرمایه گذاری گسترده در صنایع مادر عصاره و اسانس، سرمایه گذاری در طراحی و ساخت ماشین آلات و ادوات پیش از کاشت تا پس از برداشت ویژه گیاهان دارویی، ایجاد بستر مناسب برای بیمه محصولات و تضمین خرید توسط دولت و صنایع بخش خصوصی، ایجاد شبکه داروخانه های گیاهی بشکل مدرن در کشور با آمادگی بخش خصوصی اشاره کرد.

به گفته عصاره، البته به سرعت دادن به پوشش بیمه ای داروهای گیاهی، اجرای طرح­های اصلاح الگوی کشت در کشور در جایگزینی گیاهان دارویی با مصرف آب کم و ارزش افزوده بالا بجای گیاهان با مصرف آب بالا در شرایط دیم و آبی و تعرفه گذاری کامل خدمات و پوشش بیمه برای خدمات درمانی و دارویی طب ایرانی و مکمل نیز باید اشاره کرد. که تحقق برنامه­های یاد شده محقق نمی شود مگر با انسجام، همدلی و همراهی تمامی مسئولان، متخصصان دستگاه های دولتی و شرکت­ها و تشکل های خصوصی مرتبط با این حوزه که امید است با توجه به موارد فوق الذکر و بستر مناسبی که برای جهش علمی و صنعتی کشورمان ایران در عرصه گیاهان دارویی و طب سنتی مهیا شده است، با یاری ایزد منان و حسن توجه مسئولان محترم کشور  به توان گام های بزرگی در عرصه اشتغال زایی و افزایش صادرات غیرنفتی برداشت.

انتهای پیام/25