گیاهان دارویی و طب سنتی

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی در افتتاحیه چهارمین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) از اهمیت فرآوری گیاهان دارویی خبر داد و گفت: با سرمایه‌گذاری در این عرصه و فرآوری این گیاهان، کشور ما با ارزش‌افزوده چندین برابری مواجه می‌شود.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، محمدحسن عصاره دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی معاونت علمی در مراسم افتتاحیه چهارمین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی)، گفت: سلامت و اقتصاد به عنوان موضوع مهم حاکمیتی در ایران مطرح بوده و همواره دغدغه دولت‌ها و ملت‌ها است.

وی بیان کرد: از جمله امیدبخشی‌های توسعه حوزه سلامت می‌توان به پیشرفت‌های علمی شگرف در علم پزشکی نوین؛ سنتز داروهای نوترکیب با فناوری‌های مدرن؛ ساخت تجهیزات پیچیده برای تشخیص بیماری‌ها؛ استفاده از فناوری ویژه از جمله سلول درمان، پیوند اعضا، شیمی‌درمانی، بهره‌گیری از علوم شناختی، زیست مولکولی، فناوری نانو در داروسازی و دارورسانی و غیره است که بشریت را برای ارتقا سلامت امیدوار کرده است.

عصاره چالش‌ها و تهدیدهای حوزه سلامت را پیدایش بیماری‌های نوظهور، عدم درمان قطعی در برخی بیماری‌های مزمن، حجم بسیار گسترده استفاده بشر از ترکیبات شیمیایی و بعضاً ناشناخته عنوان کرد و ادامه داد: ممنوعیت مداوم داروها و ترکیبات سنتتیک به دلیل عوارض (طولانی شدن فهرست ترکیبات ممنوع توسط اتحادیه اروپا و FDAآمریکا)، افزایش محدودیت قانونی و مشخص شدن مضرات ترکیبات شیمیایی (به خصوص در افزودنی‌ها، اسانس‌ها و رنگ‌های مصنوعی در مواد غذایی و محصولات آرایشی و بهداشتی) و نیز افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تشخیص و درمان برای دولت‌ها و ملت‌ها از دیگر مشکلات این حوزه محسوب می‌شود.

وی بیان کرد: در دنیای امروز رویکردهای جدید دراین حوزه ایجاد شده است، از جمله آنها تمایل و گرایش روزافزون مردم به استفاده از داروهای گیاهی و فرآورده‌های طبیعی؛ تغییر رویکرد جهانی به استفاده از طب مکمل در کنار طب رایج و جایگزینی هرچه بیشتر داروها با منشأ گیاهی؛ تغییر نگرش در W H O و به رسمیت شناختن سایر مکاتب پزشکی و طب سنتی ملل و نیز طب کل‌نگر یعنی توجه به سلامتی از ابعاد جسمی، روحی، روانی، اجتماعی و اقتصادی در دو دهه گذشته رسمیت یافت و انجمن طب کل‌نگر در آمریکا شکل گرفت.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی معاونت علمی با اشاره به این که گیاهان دارویی در صنایع مختلف خود را نشان داده است، گفت: سطح زیر کشت گیاهان دارویی در سه کشور چین، آمریکا و کانادا از 393 هزار هکتار در سال 1990 به یک میلیون و 796 هزار هکتار در سال 2001 رسید و در سال 2017 با 40 درصد رشد به 3 میلیون و 580 هزار هکتار رسیده است.

وی ادامه داد: ارزش اقتصادی واردات گیاهان دارویی و فرآورده‌های صنعتی وابسته به آن در کشورهای توسعه‌یافته در سال 1994 رقمی معادل 5.51 میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال 2002 به 108 میلیارد دلار و در سال 2015 به 132 میلیارد دلار رسید.
عصاره واردات مواد خام گیاهان دارویی به اروپا را سالانه معادل 550 هزار تن و اشتغال در این حوزه را معادل 150 میلیون نفر در چین عنوان کرد و افزود: رشد اقتصادی در صنایع مرتبط با ترکیبات طبیعی طبق گزارش‌های سالانه اتحادیه اروپا متوسط 21 درصد است.

وی با اشاره به این که گیاهان دارویی همواره در صنایع مختلف قابل استفاده است، این حوزه را در صنایعی چون داروسازی (پزشکی و دامپزشکی)؛ عطر، طعم، رنگ، خوشبوکننده‌های طبیعی و گیاهی؛ تولیدی افزودنی‌ها، مکمل‌ها، چاشنی‌ها و ادویه‌جات؛ تولید فرآورده آرایشی و بهداشتی؛ تولید سموم گیاهی (گیاه‌پزشکی) و تولید کودهای گیاهی؛ تولید شیرین کننده‌های گیاهی و نوشابه‌سازی؛ دمنوش های گیاهی؛ اسانس‌های گیاهی و نیز داروهای نارکوتیک یا مخدرهای ضد درد مفید دانست.
 
رشد چند برابری ارزش‌افزوده با فرآوری گیاهان دارویی
به گفته دبیر چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی)، توجه به صنعت گیاهان دارویی ایران به علت نقش آن در زمینه‌هایی چون اشتغال و کارآفرینی، تقویت نظام سلامت، سازگار با شرایط کم‌آبی، فرهنگ اعتقادی مردم به مصرف گیاهان دارویی، بازار صادراتی مهم در جهان، زنجیره گسترده نظام کشت و صنعت، غنای گونه‌ای به خصوص گیاهان انحصاری، اشتغال و کارآفرینی، ارزش افزوده بالا در مواد فرآوری شده و صنایع تبدیلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی با اشاره به مطالعه‌ای در صنعت گیاهان دارویی کشور گفت: ارزش کل مواد خام گیاهی در ایراد از جمله برداشت از مزرعه و گلخانه به باغ که شامل ریشه، غده، برگ، گل، جوانه، غنچه و سایر اندام‌ها است، از ارزشی معادل 960 میلیون دلار یعنی کمتر از یک میلیارد دلار برخوردار است.
عصاره ادامه داد: اگر تنها یک فرآوری جزئی روی گیاهان دارویی انجام بگیرد که می‌تواند شستشو، خشک‌کردن، سایزبندی، ضدعفونی یا بسته‌بندی اولیه باشد، ارزش اولیه ما به حدود یک و هفت دهم میلیارد دلار می‌رسد. در مرحله بعدی که ایران هنوز در آن قوت نیافته، تولید فراوری استاندارد برای صنعت است. در این مرحله محصول به پودر، گرانول، نیمه جامد یا مایع و نیز اسانس تبدیل می‌شود که می‌تواند این حوزه را با پنج و سه دهم میلیارد دلار مواجه کند.
دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی معاونت علمی نمونه‌های کاربردی این مواد را در صنعت آدامس، نوشابه، شوینده و غیره عنوان کرد و گفت: باوجود پایه ریزی‌های لازم، هنوز در این عرصه به خودکفایی نرسیده‌ایم و عمده فعالین این صنایع مجبور به واردات مواد اولیه خود می‌شوند که موجب از دست رفتن ارزش‌افزوده فراوانی خواهد شد.

وی راه‌حل ایجاد این ظرفیت را سرمایه‌گذاری دانست و بیان کرد: باید پالایشگاه تولید مواد اولیه استاندارد در کشور ایجاد شود. در این صورت رشد با رشد بالایی مواجه می‌شویم. به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود به ارزش‌افزوده بالای 16 میلیارد دلاری دست پیدا کنیم.
عصاره با عنوان مثالی از جایگاه فرآوری در این عرصه، گفت: امروز 71 درصد تولید جهانی گل محمدی در اختیار ایران است. فروش ما به صورت غنچه، گل خشک و گلاب حدود 15 تا 25 میلیون دلار است. این در حالی است که خارج از مرزهای ایران یک لیتر اسانس خالص گل محمدی بین 8 تا 22 هزار دلار قیمت‌گذاری می‌شود که از بازار فراوانی برخوردار است.

وی ادامه داد: این حوزه نیاز به دانش دارد تا گل محمدی را به ابسولوت، کانکریت، اسانس تام عرضه کرده و در صنایع عطر و غذا ورود پیدا کنیم. ظرفیت بازار جهانی این حوزه 150 تن است که بیش از 2 میلیارد دلار محاسبه شده می‌شود.

دبیر چهارمین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) معاونت علمی همچنین با بیان مثالی از زعفران، گفت: تولید ایران از این گیاه 92 درصد بازار جهانی است که با صادرات زعفران خام به 380 میلیون دلار ارزش‌افزوده دست پیدا می‌کنیم. این در حالی است که زعفران با ورود به صنایع مختلف با نزدیک 8 میلیارد دلار گردش مالی دارد. اگر ایران به فرآوری این محصول دست پیدا کند می‌تواند نیمی از این رقم را از آن خود کند.
وی خبر از افتتاح نخستین پالایشگاه تولید مواد اولیه با مشاور خارجی با سرمایه‌گذاری بالایی معادل 120 میلیارد تومان سرمایه و چند میلیون یورو سرمایه ارزی خبر داد که تا چند ماه دیگر رخ خواهد داد تا ایران با جهش خوبی در ارزش‌افزوده مواجه شود.

عصاره در آخر سخنان خود چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) معاونت علمی را مصداق و تجلی‌گاه حمایت از کالای ایرانی در این صنعت عنوان کرد و گفت: حمایت از کالای ایرانی یعنی همین رویداد و نمایشگاهی که امروز افتتاح شد.
چهارمین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) معاونت علمی در 6 بخش جشنواره دانش‌آموزی، فن بازار، هرباریوم، سلامتکده طب ایرانی و نمایشگاه به همت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ، از 21 تا 24 آبان ماه در مصلی تهران برگزار می‌شود.
پایان پیام/29