گیاهان دارویی و طب سنتی

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری  ،  محمد حسن عصاره دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی با تاکید بر سود آوری فرآوری گیاهان دارویی می گوید از این گیاهان می توان در صنایع بی شماری مانند عطر سازی ، آرایشی و بهداشتی استفاده کرد و در امد زایی آن همپای صنعت نفت است .

خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی با استنتاج از  آمارهای upmarketreserch   نوشته است  که «بیماری های جهان گیر قلبی ، کبدی  و افزایش جمعیت در کنار رشد فزاینده آگاهی عمومی  در مورد اهمیت داروهای گیاهی » بازاری کم نظیر را در یک دهه پیش رو برای صنایع درمانی گیاه پایه رقم خواهد زد .

 جریمه ۴۹۲ میلیون دلاری شرکت داروسازی بریتانیایی گلاکسواسمیت‌کلاین و غرامت ۴.۷ میلیارد دلاری کمپانی جانسون در ایالات متحده به خاطر تقلب در ساخت داروهای شیمایی در تشدید بد بینی شهروندان کشورهای توسعه یافته به انواع داروهای شیمایی و استقبال همزمان آنها از محصولات ارگانیک و شفا بخش گیاهی موثر بوده است . یک کارشناس گیاهان دارویی به مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می گوید که پتانسیل ایران برای کسب درآمد صادراتی در این حوزه چشمگیر است ، اما فعالیت به شکل سنتی دیگر با منطق اقتصادی سازگار نیست و باید یک زیست بوم منحصر به فرد دانش بنیان در حوزه گیاهان دارویی توسعه یابد .

بازار جهانی رو به رشد

سازمان خواربار جهانی معتقد است  ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی که درحال حاضر رقمی در حدود ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار را در بر می گیرد ، در سال ۲۰۵۰ میلادی به رقم ۵ تریلیون دلار خواهد رسید. چنین رشد خیره کننده ای در سایه جهانی شدن خرده فرهنگ ارگانیک گرایی  عملی خواهد شد  . گرجی مدیر یک شرکت دارویی می گوید که در کشوری مانند آلمان در برخی حوزه های دارویی ۷۰ درصد مصرف کشور به داروهایی گیاهی اختصاص پیدا کرده است . سرانه مصرف سالانه گیاهان دارویی در ایران 25 گرم است، اما این سرانه در اروپا۹۰۰ و در آمریکا ۲۵۰۰ گرم است. کشورهایی مانند چین ، هند  و آلمان از جمله بازیگران اصلی این عرصه محسوب می شوند که همزمان هم صادر کننده هستند و هم وارد کننده . طبق آمارهای وزارت بهداشت ۳ درصد از بازار داخلی به داروهای گیاهی اختصاص یافته است و هنوز ۹۷ درصد از مردم ، مصرف کننده داروهای شیمیایی هستند .

 با این همه  به خاطر بازار صادراتی بکر و سود آور و ارزش افزوده بالا در عرصه تولید گیاهان داروی  ، زمینه قابل توجهی برای فعالیت وجود دارد . از بیش از ۶۵۰ میلیون دلار صادرات محصولات گیاهی ایران ، ۷۰ درصد آن مربوط به زعفران است . با توجه به وجود ۸ هزار گونه گیاهی در کشور و با مقایسه ظرفیت های طبیعی ایران با رقبای منطقه ای مانند یمن و مصر ، می توان نتیجه گرفت که پتانسیل های  بالقوه قابل توجهی وجود دارد که می تواند برای سرمایه گذاران و محققین جذاب باشد .

حلقه مفقوده دانش بنیان ها

شاید بتوان دلیل شکل نگرفتن پنل صادراتی منسجم در این عرصه را حلقه مفقوده دانش بنیان ها معرفی کرد . عصاره با اشاره  به مزيت هاي ايران در حوزه گياهان دارويي می گوید : ميزان تنوع گونه هاي گياهي ايران دو تا سه برابر قاره اروپاست و بيش از هشت هزار گونه گياهي در ايران رويش دارند. بيش از 2 هزار و 300 گونه از ميان اين هشت هزار گونه داراي خواص دارويي، عطري، ادويه اي ، آرايشي و بهداشتي و واجد شرايط براي ورود به صنعت هستند. با این همه جوشاندن سنتی گیاهان در دیگ های بزرگ دیگر کارگشا به نظر نمی رسد ، عصاره معتقد است که باید از واژه گیاهان صنعتی استفاده کرد . رئیس انجمن گیاهان دارویی می گوید  از ۲۳۰۰ گونه گیاه دارویی موجود در کشور تنها ۱۰۰ گونه فرآوری شده است .  این مسئله نشانگر ظرفیت های خالی و قابل کار در این عرصه است که سالها طول می کشد تا به نقطه اشباع برسد .

اقلیم مناسب

با وجود آنکه ایران  ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم طبیعی جهان را دارا است و تنوع گیاهی بسیار بیشتری از اروپای سبز دارد  و از ۸ هزار و ۴۲۵ گونه گیاهی شناسایی شده کشور بیش از ۲۳۰۰ گونه ، دارویی  محسوب می شوند ، به دلیل  آنکه ظرفیت های فرآوری در کشور کامل نشده است ، هنوز این صنعت با هدف گذاری ها فاصله دارد .

نقطه قابل توجه در پرورش گیاهان دارویی آن است که با توجه به سیاست های کلان حوزه کشاورزی ، علاوه بر زمین های کشاروزی خصوصی ، سازمان منابع طبیعی در بسیاری از استانها اقدام به واگذاری مراتع جهت کشت گیاه داروی کرده است ، بر اساس سند چشم انداز ۱۴۰۴ باید تا آن زمان ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور به کشت گیاهان دارویی اختصاص یابد .  ممنوعیتت کشت برخی محصولات پر مصرف از نظر آب در مناطق خشک کشور  ، خوبی توضیح می دهد که چرا باید کشت انواع گیاهان دارویی به ویژه در مناطق گرم و خشک جایگزین کشت محصولات سنتی شود .

 در صورت شکل گیری زیست بوم  استارتاپی دانش بنیان در این عرصه ، صدها هزار هکتار زمین قابل کار برای صاحبان دانش و انگیزه وجود دارد . با توجه به نوسانات نرخ ارز در صورت شکل گیری فرایند های مورد نیاز برای فرآوری ، بازدهی اقتصادی در برخی از اقلام بیش از ۱۰۰ درصد است .