گیاهان دارویی و طب سنتی

خلاصه گزارش افتتاحیه یازدهمین کنگره ملی گیاهان دارویی، دانشگاه یزد، خرداد ماه 1403

در مراسم افتتاحیه این کنگره، دکتر پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم در این کنگره اعلام کرد: «در کشور ما حدود هشت هزار و ۶۰۰ گونه، بیش از کل اروپا تنوع گیاهی دارد و از این بین بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ گونه، انحصاری کشور ایران است. از سویی بسیاری از ترکیباتی که امروزه خواص متعددی به ویژه خواص دارویی دارند، دارای منشاء گیاهی هستند که یا به طور دقیق از گیاه استخراج شده‌اند یا از طبیعت الهام گرفته‌ و یا تغییراتی در آنها داده شده و به صورت دارو یا دیگر فرآورده‌ها درآمده‌اند».

وی با بیان اینکه حوزه گیاهان دارویی در کشور ما به مثابه یک گنج خدادادی است گفت: «اتفاقات بسیار خوبی در این حوزه در کشور ایران رخ داده است که یکی از نقاط عطف آن تصویب سند ملی گیاهان دارویی در سال ۱۳۹۲ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده که مفاد آن سند به خوبی در حال پیگیری است و با تصویب این سند امروزه حدود ۵ هزار مجوز برای تولید فرآورده‌های طبیعی و داروهای گیاهی صادر شده است».

وی با اشاره به اینکه بسیاری از موارد مختلف در این سند پیش‌بینی شده افزود: «به عنوان مثال در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به راه‌اندازی دانشکده‌های طب سنتی اشاره شده است و امروزه ۸ دانشکده در حوزه طب سنتی مشغول به فعالیت هستند. لازم به ذکر است هم در وزارت علوم و هم در وزارت بهداشت، ایجاد رشته‌های مختلف مرتبط با گیاهان دارویی نیز مورد توجه قرار گرفته است».

معاون پژوهشی وزارت علوم در ادامه گفت: «در بحث وزارت جهاد کشاورزی نیز افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی و محصولات وابسته مورد توجه قرار گرفته که خوشبختانه این سطح کشت روز به روز در حال افزایش است به این دلیل که بسیاری از گیاهان دارویی نه تنها ارزش افزوده بیشتری برای ما دارند بلکه میزان نیاز آنها به آب بسیار کمتر است. وی همچنین تغییر رویه از محصولات زراعی که آب بری زیادی دارند به سمت گیاهان دارویی که ارزش افزوده بیشتر و نیاز آبی کمتری دارند بسیار موثر دانست».

وی در پایان سخنان خود خاطر نشان کرد: «بر اساس سند ملی و فعالیت‌های هم‌گرایانه و هم‌افزایانه تمامی ذینفعان، اتفاقات بسیار خوبی در حوزه گیاهان دارویی افتاده است، اما ما همچنان با وضع مطلوب فاصله داریم ولی نوید این امر را می‌دهیم که در آینده از تولید، مصرف و صادرات گیاهان دارویی به عنوان یک موضوع مهم نه تنها علمی بلکه هم از نظر سلامت و هم از نظر اقتصادی بیشتر خواهیم شنید».

دکتر نژادابراهیمی، دبیر اجرایی یازدهمین کنگره ملی گیاهان دارویی و مدیر کل امور پژوهشی وزارت علوم نیز، این کنگره را یکی از معتبرترین رویدادها در حوزه گیاهان دارویی و حوزه‌های وابسته به آن عنوان کرد هدف از برگزاری این همایش علمی را گردهمایی و تبادل اطلاعات و دستاوردهای به روز و انتقال آنها به صنعتگران و جامعه عنوان کرد و گفت: «در یازدهمین کنگره حدود ۹۰۰ نویسنده و پژوهشگر مشارکت داشتند که در قالب ۵۰۰ پوستر و سخنرانی طی دو روز ۹ و ۱۰ خردادماه ارائه شد. و افزود: «حضور پرشور پوهشگران، محققان، دانشمندان و صنعتگران در این کنگره نشان از اهمیت این موضوع دارد. و اظهار امیدواری کرد که خروجی این کنگره با توجه به ارائه محصولات ارزشمند از جانب صنعتگران در نمایشگاه جانبی و ارائه مقالات مفید از جانب محققان، باعث قرار گرفتن محصولات خوب و با کیفیت بالاتر در قفسه فروشگاه‌ها و سفره مردم شود».

دکتر عباس کلانتری، رییس دانشگاه یزد، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای خدمت، با اشاره به اهمیت بحث گیاه گفت: «در آیات قرآن بسیار به گیاهان اشاره شده و گیاه در بحث خداشناسی بسیار مورد توجه قرار گرفته است».

وی با اشاره به اینکه در آیات و روایات به خواص بسیاری از گیاهان اشاره شده است گفت: «خداوند در آیه والتّین والزّیْتون به انجیر و زیتون سوگند یاد می‌کند. از انجیر یک بار و از زیتون هفت بار در قرآن قسم خورده شده است که این مهم نشان از اهمیت گیاه دارد».

حسین زینلی، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح گیاهان دارویی نیز در این کنگره با بیان اینکه ما ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه گیاهان دارویی در کشور داریم گفت: «با  تعامل و ارتباط موثر میان دانشگاه و بخش کشاورزی می‌توانیم به اهداف سند ملی گیاهان دارویی دست یابیم و به عنوان یک کشور پیشرفته در این حوزه در دنیا ابراز وجود کنیم. ما در حوزه گیاهان دارویی پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم اما هنوز می‌توانیم در این مسیر به پیشرفت‌های بیشنری دست یابیم و این مهم همبستگی بیشتری را می‌طلبد. در حال حاضر، ‌سالانه ۲ میلیارد دلار داروهای گیاهی در ایران تولید می‌شود که از این میزان ۵۰۰ میلیون دلار که بخش عمده آن را زعفران تشکیل می‌دهد به دیگر کشورها صادر می‌گردد».

وی با اشاره به اینکه ما باید در دنیا رقابت داشته باشیم و در امر گیاهان دارویی پیشتاز باشیم، بر ایجاد زنجیره ارزش گیاهان دارویی برای رسیدن به اهداف تاکید کرد و گفت: «اگر دانشگاهیان در مسیر این زنجیره قرار گیرند قطعا در این حوزه، ارزآوری خوبی خواهیم داشت. از جمله برنامه‌های پیشنهادی توسعه زنجیره ارزش گیاهان دارویی کشور در قالب برنامه هفتم توسعه،‌ کمک به افزایش سطوح کشت آبی و دیم، کمک برای اخذ گواهی ارگانیک، کمک برای اجرایی نمودن استاندارد GAP، احداث واحدهای بسته بندی و فرآوری مدرن،‌ برگزاری سمینارها، نمایشگاهها و جشنواره‌ها، کمک به ثبت برند ملی،‌ کمک به ایجاد انبارهای بورس،‌ حمایت از تحقیقات جهت ارائه محصولات غذایی و دارویی و بهداشتی،‌ برگزاری کلاس‌های آموزشی برای کشاورزان و کارشناسان،‌  احداث پایانه‎های صادراتی و ... است».

دکتر سیف سهندی، معاون دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی نیز در ادامه مراسم افتتاح یازدهمین گنگره ملی گیاهان دارویی به ارائه گزارشی از وضعیت فعلی حوزه گیاهان دارویی و اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی پرداخت: «به طور کلی در توسعه خدمات آموزش و پژوهش وضعیت تا حدودی قابل قبول است اما در توسعه اقتصاد و تولید ثروت وضعیت مطلوب نیست و بحث توسعه اقتصاد دانش بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی به شدت تحت تاثیر تنظیم‎گری و فناوری است».

ایشان از جمله روش‎های توسعه اقتصاد دانش بنیان را توسعه اکوسیستم کسب و کار(شبکه ای از فعالان تامین، تولید و بازار برای کسب حوزه ارزش)، توسعه اکوسیستم نوآوری (شبکه ای از ذی نفعان برای خلق ارزش با استفاده از دانش و فناوری) و توسعه اکوسیستم دانش (شبکه ای از فعالان برای خلق دانش و فناوری) عنوان کرد و با اشاره به اهمیت راه اندازی اکوسیستم نوآوری برای گیاهان دارویی و طب سنتی گفت: »توسعه اقتصادی و جهش تولید در کشور نیازمند ایجاد بستر‎های لازم برای نفوذ و توسعه فناوری‎های نوین در حوزه‎های مختلف و زنجیره ارزش بر اساس منافع اقتصادی بازیگران (عدالت محور) است. مدل‎های موفق جهانی نشان دادند که افزایش بهره‎وری، افزایش تولید (کمیت و کیفیت)، کسب ثروت، ایجاد اشتغال و... تنها از طریق توسعه فناوری‏های نوین در بستر اکوسیستم نوآوری امکان پذیر است».

وی درپایان سخنان خود به تشریح برنامه ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی پرداخت.