گیاهان دارویی و طب سنتی

بخش آخر

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهمّ اغسلْنی فیه من الذّنوب وطهّرْنی فیه من العیوب وامْتحنْ قلْبی فیه بتقْوی القلوب یا مقیل عثرات المذْنبین.

خدایا بشوی مرا در این ماه از گناه و پاکم نما در آن از عیبها و آزمایش کن دلم را در آن به پرهیزکاری دلها ای چشم پوش لغزشهای گناهکاران.

پیشنهاد چند غذا برای سحری

مویز + بادام شیرین + فندق

ابتدا مویزها را از هسته پاک کنید و سپس به همراه بادام درختی تازه مغز شده و فندق به عنوان سحری مصرف کنید. خوب جویدن بادام در این غذا اهمیت زیادی دارد.

مویز دارای قند طبیعی بوده و بسیار مقوی است بنابراین از ضعف و خستگی و مشکلاتی مانند کاهش قند خون جلوگیری می کند.

بادام رطوبت مورد نیاز بدن را تامین می کند و باعث می شود تشنگی و عدم مصرف آب مشکلی برای بدن ایجاد ننماید.

طبع این غذا گرم است، بنابراین برای افراد سرد مزاج بسیار مناسب است.

افراد با مزاج گرم بهتر است همراه این غذا، نوشیدنی های خنک مانند شربت خاکشیر، عرق کاسنی-شاهتره  میل کنند.

ارده کنجد + شیره انگور

با توجه به طبع گرم این غذا، لازم است افراد گرم مزاج بعد مصرف آن یک نوشیدنی با طبع خنک مانند شربت خاکشیر، عرق کاسنی-شاهتره  مصرف کنند.

جوانه تازه گندم + مغز بادام خام + شربت عسل و میوه جات فصل

جوانه گندم مقوی بوده و از ضعف و سستی بدن جلوگیری می کند.

  خورش ها

 خورش های آبکی از جمله قیمه و قورمه سبزی که با گوشت تازه گوسفند تهیه شده باشند.

این خورش ها نباید زیاد چرب باشند و بهتر است با نان مصرف شوند  نه برنج.

استفاده از نان سنگک برشته یا نان های محلّی، مناسب تر خواهد بود.

استفاده از برنج های نامرغوب خارجی می توانند مشکلاتی نظیر یبوست، ضعف و تشنگی را تشدید کنند.

برای پیشگیری از یبوست از خورش آلو، آلواسفناج ، کوکوی تره و خورش‎‌های سبزی‎دار استفاده کنید.

گوشت های گرم مزاج مانند شتر برای ماه مبارک زیاد مناسب نیستند.

ماهی هم به دلیل ایجاد تشنگی، از فهرست خوراکی های این ماه حذف می شود.

به جای گوشت گوسفند میتوان از گوشت مرغ استفاده کرد.

توصیه های عمومی

غذا را خوب بجوید تا هم زودتر سیر شوید و هم، هضم و جذب آن کاملتر انجام شود.

خواب قیلوله، همان خواب کوتاه و سبک قبل از اذان ظهر کمک زیادی به کم کردن گرسنگی و ضعف روزه دار می کند.

زیـاد خـوابیدن پـس از اذان صبح یا در طول روز، نه تنها کمکی به کم شدن ضعف روزه دار نخواهد کرد بلکه آن را تشدید خواهد نمود.

فاصله بین خوردن سحری تا خوابیدن باید بین دو تا سه ساعت باشد.

در خوردن افطار، افراط نکنید تا به هنگام سحر، اشتهای کافی داشته باشید.

خوردن افطار را به یک وعده محدود کنید.

خوردن شام پس از صرف افطاری ، به علّت سنگینی معده و عدم هضم غذا، اشتهای خوردن سحری را به ویژه در شب های کوتاه تابستانی کاهش می دهد.

علل ضعف در روزه داران

مصرف گوشت های سردمزاج مانند مرغ های پرورشی، ماهی و گاو، عملا ضعف بدنی روزه دار را افزایش می دهند.

مصرف زیاد برنج یکی از شایعترین دلایل ایجاد ضعف در روزه داران است.

یکی از علل مهم احساس ضعف در روزه داران بر هم خوردن تعادل یونی بدن است که این امر با مصرف چای  زیاد اتفاق می افتد.

مصرف دوغ و ماست ضعف طول روز را افزایش می دهند.

روغن نباتی جامد و مایع، هر دو می توانند ضعف روزه دار را افزایش دهند.

الویت اول  استفاده از روغن زیتون است.

حمام سنگین در طول روز باعث ضعف است.

خون گیری در ماه مبارک (خون دادن، حجامت، فصد، زالواندازی) باعث ازدیاد ضعف است.

راهکارهای طب ایرانی برای کاهش تشنگی

روزه داری و گرسنگی باعث افزایش صفرا در بدن می شوند و افزایش صفرا پیامدهایی مانند عطش ولاغر شدن را درپی دارد.

پرخوری در سحر یکی از عوامل تشنگی در طول روز است.

یکی از بهترین روش ها برای کم کردن تشنگی، استفاده از خوراکی هایی  است که طبع خنک یا سردی دارند و حرارت کبد را فرو می نشانند.

 بهترین آنها، شربت خاکشیر است ،اضافه نمودن چند قطره آب لیمو ترش، تأثیر شربت خاکشیر را افزایش می دهد. اضافه کردن کمی تخم شربتی یا تخم ریحان به این گونه شربت ها، به کاهش ضعف روزه داری هم کمک می کند.

عرق کاسنی و شاهتره را به نسبت مساوی مخلوط کنید و در فاصله افطار تا سحر به جای آب خوردن استفاده کنید.

مصرف کاهو سکنجبین ، تشنگی طول روز را بسیار کم می کند.

کسانی که در طول روز بدنشان داغ و دچار عطش شدید می شوند می توانند هر شب یک قاشق مربّاخوری پودر تخم گشنیز به غذا اضافه کنند.

 بین افطار تا سحر دو تا سه لیوان شربت عسل و آب لیمو مصرف کنید.

پرهیزات غذایی برای کاهش تشنگی

مصرف زیاد گوشت قرمز می تواند باعث افزایش تشنگی شود. اگر دچار کم خونی، ضعف و یا افت فشارهای مکرّر نیستید، مصرف گوشت قرمز را کمی محدود کنید.

پرهیز از غذاهای سرخ کردنی و غذاهای بسیار چرب، شور، شیرین، تند و پرادویه هم فراموش نشود.

هلیم و ماهی ازجمله غذاهایی هستند که تشنگی را زیاد می کنند.

 مصرف ادویه، فلفل و سیر را در غذاهای این ماه و به ویژه سحر کاهش دهید.

 اگر روزه دار خود را عادت دهد که حدّاقل در وعده سحر از غذاهای خام (شربت عسل، مغزهای خام، میوه ها، خرما، زیتون، خشکبار، جوانه ها و ...) استفاده کند تشنگی کمتری را تحمّل خواهد کرد.

مصرف آب یخ اگرچه در ابتدا و در ظاهر تشنگی را فرو می نشاند اما در نهایت باعث تشدید تشنگی می شود.

 از خوابیدن بلافاصله بعد از سحری، به خصوص اگر غذاهای با طبع گرم مصرف کرده باشید بپرهیزید. امّا خواب قیلوله (قبل از اذان ظهر) رطوبت مناسبی برای بدن فراهم می کند و باعث افزایش نشاط در انجام اعمال عبادی نیز می شود.

برخی خوراکی ها مانند هندوانه، هلو، خیار، شیر طبع بسیار لطیفی دارند و هنگام ورود به معده تابع طبع معده می شوند؛ بنابراین اگر به هنگام تشنگی که صفرای زیادی در معده جمع شده است مصرف شوند ، با ورود به معده به خلط صفرا تغییر ماهیت داده عملا به جای خنک کردن فرد، حرارت او را افزایش می دهد.

در طول روز از فعالیت غیرضروری و ورزش، حمام داغ و سونا و ... اجتناب کنید.

چای، قهوه و کاکائو به دلیل خاصیت ادرارآوری خود می توانند تشنگی را بیفزایند. در صورتی که اهل چای هستید، چای کمرنگ مصرف کنید .

دمنوش های با طبع خنک و یا معتدل مصرف کنید و از دم نوش های گرم مانند دم نوش نعناع، بابونه، اسطوخودوس و ... پرهیز کنید. این دمنوش ها باعث افزایش حرارت بدن و به دنبال آن تشنگی می شوند.

تجویزهای ساده برای رفع تشنگی

     ماءالشعیر طبی:

ماءالشعیر، طبعی سرد و تر دارد، این نوشیدنی روزه دار را در برابر استرس های گرمایی، تشنگی و کاهش رطوبت های بدن محافظت می کند.

این نوشیدنی در افراد با مزاج گرم و خشک بسیار مفید است.

طرز تهیه ماءالشعیر طبی

یک لیوان جوی پوست کنده (نه پرک و نه نیم کوب) را با 20 لیوان آب، آرام بجوشانید تا جو، خوب پخته و شکفته شود. این زمان به طور متوسّط 40 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد . قبل از سرد شدن محلول را صاف کنید و جوها را جدا نمایید. مایع به دست آمده را در پارچ شیشه‌ای ریخته پس از دو ساعت مایع زلال روی آن را از ته نشین آن جدا کنید. در صورت نیاز این کار را تکرار کنید تا مایعی کاملاً زلال به دست آید. ماءالشّعیر طبّی را در فاصله افطار تا سحر 1 تا 2 لیوان مصرف کنید. برای بهبود طعم آن می توانید موقع مصرف کمی عسل یا شکر و یا کمی آبلیمو اضافه نمایید.

کسانی که دچار نفخ، ضعف هضم، آروغ  و ضعف معده هستند تنها با تأیید پزشک می توانند ماءالشّعیر را مصرف کنند.

دراین موارد، افزودن عسل  به این دارو می تواند تحمّل گوارشی آن را بهتر کند.

افراد دچار یبوست تنها با مشورت پزشک می توانند ماءالشّعیر را مصرف کنند.

ماء الشعیر طبی نباید غلیظ و ژله‏ ای شود چون  تأثیر آن معکوس خواهد شد.

تدابیر روزه داری ویژه  مزاج‎های مختلف

-افراد لاغر اندام با مزاج گرم (مزاج گرم و خشک)

از آنجایی که روزه گرفتن باعث افزایش حرارت بدن می شود، این افراد می بایست غذاها و میوه های سرد و چیزهایی که حرارت را فرو می نشانند، بیشتر استفاده کنند.

مصرف مواد غذایی با طبع گرم و هر آنچه باعث گرمی بدن می شود، برای ایشان بسیار مضر است.

مصرف غذاهای معتدل یا با طبع سرد در وعده سحری و افطار

پرهیز از به کاربردن ادویه، سیر و پیاز در غذاها

پرهیز از مصرف سرخ کردنی ها

مصرف خورش های ترش و ملین مثل خورش آلو و تمرهندی

پرهیز از مصرف زیاد گوشت مگر در غذاهای آبکی

مصرف عرقیات سرد و نوشیدنی های سرد مانند عرق کاسنی و شاهتره، شربت خاکشی، شربت آبلیمو و ... در فاصله افطار تا سحری

پرهیز از فعالیت زیاد در طول روز و انجام ورزش های سنگین

داشتن خواب کافی (به ویژه نزدیک ظهر یا بعد از ظهر)

استراحت کافی در مکان های خنک

پرهیز از پیاده روی در آفتاب

استفاده از حمام با آب ولرم

دوری از فضاهای تنش زا و ناراحت کننده و پرهیز از عصبانیت

-افراد با هیکل درشت و مزاج گرم (مزاج گرم و تر)

مصرف غذاهای با طبع معتدل

پرهیز از مصرف گوشت ها و غذاهای خیلی گرم به مقدار زیاد

مصرف نوشیدنی های خنک و آب کافی در فاصله بین افطار تا سحری

فعالیت روزانه باید در حدی باشد که موجب تشنگی زیاد و خستگی نشود

اعتدال در خواب و پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از سحری

استراحت کافی و انتخاب آب و هوای معتدل برای مکان استراحت و خواب

-افراد لاغر اندام با مزاج سرد (مزاج سرد و خشک)

 روزه گرفتن برای این افراد به دلیل ضعف قوای جسمی اندکی دشوار است.

این افراد می بایست تغذیه خوب داشته؛ غذاهای مقوی و خونساز مصرف کنند.

مصرف مواد غذایی مقوی در وعده سحر و افطار

خوب جویدن غذا و پرهیز از پرخوری

مصرف مایعات کافی و نوشیدنی ها بویژه شربت عسل و آبلیمو در فاصله افطار تا سحری (حدود سه لیوان)

استراحت، خواب، تحرک و ورزش در حد اعتدال

حمام روزانه با آب ولرم

مصرف غذاهای آبکی و با کیفیت مانند خورش هایی که در آن ها از گوشت تازه استفاده شده.

پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از صرف غذا و فاصله انداختن بین غذا و خواب حداقل یک ساعت و نیم

-افراد چاق یا درشت اندام با مزاج سرد (مزاج سرد و تر)

 روزه گرفتن برای افراد با مزاج سرد و تر بسیار مفید است.

 بسیاری از بیماری های سرد که در تن این افراد به وجود می آید به واسطه روزه گرفتن درمان می شود.

روزه گرفتن به از بین رفتن چاقی و دفع سموم در بدن این افراد نیز کمک می کند.

البته ممکن است برخی افراد از ترس ضعف و تشنگی در طول روز، به پرخوری روی آورده؛ نتیجه عکس بگیرند.

 غذاهای مقوی و خونساز ولی در مقدار کم مصرف کنند.

غذا را خوب بجوید. 

پرهیز از پرخوری، خوردن میوه همراه غذا و مصرف همزمان غذای خام و پخته

مصرف شربت عسل در فاصله افطار تا سحری

پرهیز از خواب زیاد در طول روز

تحرک و ورزش معتدل برای جلوگیری از سستی و کسلی

پرهیز از مصرف مواد سرد مانند ماست و ترشی ها همراه غذا

تنظیم خواب در ماه مبارک رمضان

یکی از معضلات بسیاری از روزه داران به هم خوردن ساعات خواب است.

زیـاد خـوابیدن پـس از اذان صبح یا در طول روز، نه تنها کمکی به کم شدن ضعف روزه دار نخواهد کرد بلکه آن را تشدید خواهد نمود.

در ایّام کوتاهی شب ها، بهتر است سه ساعت بعد از افطار و شام  بخوابید تا به راحتی برای سحر بیدار شوید.

بعد از مصرف سحری تا پیش از هضم غذا نخوابید.

خوابیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن باعث می شود خواب خوب و راحتی نداشته؛ غذای شما نیز به خوبی هضم نشود و مشکلاتی از جمله بوی بد دهان برایتان پیش بیاید.

خواب میانه روز را فراموش نکنید.

خوابیدن در زمان گرمی هوا علاوه بر کاهش ضعف و تجدید قوا، موجب تامین رطوبت مناسب برای بدن شده؛ تشنگی شما را نیز کاهش می دهد.

 سعی کنید این خواب شما طولانی نشود و ترجیحا قبل از اذان ظهر باشد.

بیدار ماندن از افطار تا سحری موجب خشکی بدن (به ویژه مغز) شده؛ بدن را ضعیف می کند.

خواب روز نمی تواند جایگزین خواب شب شود. حتّی اگر شده، یکی دو ساعت، خواب شب را ترک نکنید.

برای خواب خود (به ویژه خواب میانه روز) مکان تاریکی را انتخاب کنید تا نور محیط باعث اختلال در خواب شما نشود.

اگر شب ها دچار بی خوابی می شوید از «دمنوش گل گاوزبان و لیمو عمانی» یا «شربت بیدمشک و گلاب» استفاده کنید.

 اگر بیخوابی شما در نتیجه گرمی زیاد است بهتر است زمانی که معده تان کاملاً خالی است و تمایل به خواب دارید یک لیوان شیر مصرف کنید.

احساس کوفتگی، درد بدن و طپش قلب بعد از افطار

علّت آن است که خون، برای هضم غذا، از سراسر بدن، به سمت معده هجوم می آورد و نوعی کم خونی موقّت در عضلات و اندام ها به وجود می آید که حاصل آن، احساس درد و کوفتگی است.

 بهترین راه برای پیشگیری از این مسأله آن است که برای افطار، از غذاهای سبک و زودهضم استفاده کنیم؛ غذا را خوب بجویم و از پرخوری نیز، بپرهیزیم.

گاهی نیز دلیل این امر، ضعف معده و عدم توانایی مناسب آن برای هضم صحیح غذاست که با درمان های مناسب، برطرف خواهد شد.

اهمیت خوردن  سحری

خوردن سحری را حتی شده چند لقمه باشد، ترک نکنید.

سحری خوردن را فدای خوابتان نکنید.

شب، کمی زودتر بخوابید و حتما برای سحر از خواب برخیزید.

روزه گرفتن بدون سحری می تواند منجر به نوعی روند خودهضمی در بدن شود که بیماری های متعدّدی را درپی خواهد داشت.

تدابیر سحری در طب ایرانی

بهتر است قبل از سحری  آب نخورید.

کسانی که طبع گرمی دارند و به واسطه حرارت کبد و عطش زیادی که دارند کم اشتها می شوند می توانند قبل از سحری کمی آب بخورند تا اشتهای خوردن پیدا کنند.

فاصله بین غذاخوردن و خوابیدن باید به اندازه ای باشد که غذا مراحل هضمی خود در معده را کامل کرده باشد.

با خوابیدن، فعالیت هضمی معده بسیار کاهش می یابد و اگر درون آن غذایی باشد که هنوز هضم نشده باشد، عدم هضم صحیح غذا، فساد غذا در معده، بوی بد دهان، نفخ و سایر مشکلات گوارشی، دیدن کابوس، احساس ضعف و گرسنگی و ...  را به دنبال خواهد داشت.

به طور متوسط، دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول می کشد تا غذا به طور کامل از معده خارج شود. بنابراین باید سعی کنید که یا بعد از صرف سحر نخوابید یا فاصله زمانی گفته شده را رعایت کنید.

خوابیدن پس از سحری، ضعف روزه دار را افزایش می دهد.

بوی بد دهان در روزه داری

بهتر است به هنگام صحبت با دیگران، کمی فاصله خود را زیاد کنیم تا آنها از این بوی بد، ناراحت نشوند.

این بو ناشی از سوختن اخلاط فاسد در معده و صعود بخارات آن به سمت بالاست.

بعد از سحری، یک استکان عرق نعناع را با یک استکان گلاب و مقداری آب مخلوط کرده حرارت داده تا به حد جوش برسد، سپس با یک قاشق مرباخوری بارهنگ، مخلوط و با عسل شیرین و میل کنید.

بعد از باز کردن افطار با آب گرم و خرما، نصف لیوان گلاب و کمی آب را به حد جوش رسانده با یک قاشق غذاخوری خاکشی مخلوط کنید و نیم گرم بیاشامید.

قبل از خواب یک استکان آب سیب میل کنید.

اگر بوی بد دهان ناشی از مسائل دیگری مثل سینوزیت یا مشکلات لثه و دندان باشد باید درمان مناسب خود را دریافت کنید.

 پیشگیری یا درمان یبوست

علّت بروز یبوست در روزه داری، کاهش آب بدن، کاهش حرکات دستگاه گوارش و مصرف زیاد غذاهایی مثل برنج است.

پرهیز از مصرف غذاهای یبوست زا(برنج، ماکارونی، موز، بسیاری از لبنیات و ....).

 خوب جویدن غذا

صرف غذا در آرامش

مصرف کافی میوه و سبزی

 پرهیز از غذاهای کارخانه ای

ورزش معتدل و فعّالیت متناسب

اجابت مزاج در مواقع ضرورت

مصرف خاکشی با آب جوش: یک قاشق مربّاخوری خاکشی را در یک استکان آب جوش ریخته شیرین نموده میل کنید.(افطار و سحر)

مصرف انواع برگه های خیسانده: مثل برگه هلو و قیسی.

آلوی خیس کرده برای افراد گرم مزاج، بسیار مناسب است امّا می تواند باعث نفخ معده شود.

انجیر خیس کرده: تقریبا برای همه افراد، مناسب است.( 6عدد انجیر را در آب گرم خیس کنید. 2 عدد نیم ساعت قبل از وعده افطار، 2 عدد موقع خواب و 2 عدد نیم ساعت قبل از وعده سحر میل کنید).

خیسانده بذرهای مختلف مانند بارهنگ،  تخم شربتی و خاکشیر

استفاده بیشتر از غذاهای آبکی

مصرف شیر: در کسانی که شیر برایشان حالت ملیّن دارد.

استفاده از روغن‎هایی مانند روغن بادام شیرین، روغن زیتون و ....

روزه و بیماری‎های گوارشی:

کسانی که زخم یا التهاب حادّ معده دارند؛ بهتر است با نظر پزشک معالج از روزه داری خودداری کنند.

کـسانی کـه فـقط سـابقه ایـن زخـم ها را دارند و در حال حاضر، بدون علامت هستند؛ مشکلی برای روزه داری ندارند و می توانند داروهای خود را به هنگام افطار و سحر، مصرف کنند.

روزه و بیماری مرض قند:

بیماران دیابتی که دارو مصرف نمی کنند یا از قرص های خوراکی استفاده می کنند؛ تقریبا هیچ مشکلی در مورد روزه داری ندارند.

بهتر است این بیماران با مشورت پزشک معالج، کمی از میزان مصرف داروی خود کم کنند و آن را در دو نوبت افطار و سحر، مصرف کنند.

بیماران دیابتی که از انسولین استفاده می کنند، به ویژه کسانی که سابقه یا خطر کاهش یا افزایش شدید قند خون دارند تنها با نظر پزشک خود در مورد روزه داری تصمیم بگیرند.