گیاهان دارویی و طب سنتی

بررسی چالش‎های نهادینه کردن طب ایرانی در نخستین کارگروه طب ایرانی در ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان علوم و فناوری‎های گیاهان دارویی و طب سنتی

نشست هم‌اندیشی اعضای کارگروه تخصصی طب ایرانی، با حضور دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی و مدعوین این کارگروه، 14 اسفند 1403 در سالن شیخ بهایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شد.

   دامون‌ رزمجویی، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی، ایجاد هم‌افزایی و تعامل میان بازیگران اصلی طب ایرانی را از مهم‌ترین راهبردهای ستاد دانسته و اظهار داشتند: «ستاد به عنوان نهادی تسهیل‌گر و فرا دستگاهی تلاش می‌کند تا مسیر فعالیت نقش‌آفرینان این حوزه را هموار کند و پیوند میان ظرفیت‌های حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، با پزشکی و سلامت را استحکام بخشد». دبیر ستاد، نبود نگاهی عمیق و درست به طب ایرانی از سوی ساختارهای متولی سلامت جامعه، به ویژه وزارت بهداشت و نیز توجه نداشتن به ظرفیت‌های بالقوه حوزه گیاهان دارویی، ضعف آموزش، ناهماهنگی‌ها و پیچیدگی‌های قانونی را از عمده‎ترین چالش‌های این حوزه عنوان و چنین بیان کردند: «متاسفانه تا کنون نتوانسته‌ایم پژوهش‎های حوزه طب سنتی را به معنای واقعی و کاربردی به عرصه اجرا و کارآزمایی بالینی بیاوریم. البته برخی از دانشگاه‌ها در مسیر عملی و اجرایی کردن پژوهش‌ها، گام‌هایی برداشته‎اند، اما هنوز ارتباط معنی‌دار و خوبی بین پژوهش‌های حوزه گیاهان دارویی و طب ایرانی، با حوزه پزشکی و سلامت برقرار نشده است. سلامتکده‌ها نیز دچار چالش‌هایی هستند که حل آن‌ها، در گام نخست به شناخت دقیق و صحیح دستگاه‌ها و نهادهای مختلف از اهمیت طب ایرانی بستگی دارد». دکتر رزمجویی، با اشاره به رسوخ نکردن فناوری و تجهیزات پیشرفته در حوزه طب ایرانی، به حمایت‌ها و اقدامات ستاد در جهت توسعه فناوری‌های این حوزه تاکید و عنوان کردند: «حوزه طب ایرانی، با مشکل نبود دستگاه‌های پیشرفته و تجهیزات مدرن مواجه است و همین کمبود، باعث شده این حوزه از حیث معرفی و شکوفایی ظرفیت‌هایش، با مشکلات متعددی همراه شود. این مشکلات را می توان با حضور و نقش شرکت‎های دانش بنیان برطرف کرد». وی با تاکید بر این که یکی از نقاط قوت پزشکی و درمان هر کشوری، صنعت دارویی آن کشور است، اظهار امیدواری کردند که سلسله نشست‌های کارگروه‌ تخصصی طب سنتی در ستاد، بتواند با استفاده از توانمندی‌ها، دیدگاه‌ها و ظرفیت‌های متخصصان این حوزه، نقطه عطفی در این حوزه به وجود آورد.

   دکتر مریم عربی، متخصص و کارشناس حوزه طب سنتی ستاد، با اشاره به بند ۱۲ نظام کلی سلامت، ابلاغی مقام معظم رهبری، اظهار داشتند: «بند ۱۲ نظام کلی سلامت، شش بند دارد (ترویج کشت گیاهان دارویی، استانداردسازی و روزآمد کردن روش‌های تشخیصی و درمانی طب سنتی، تبادل تجربیات با سایر کشورها، نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر ارائه خدمات طب سنتی و داروهای گیاهی، برقراری تعامل و تبادل منطقی میان طب سنتی و طب نوین، اصلاح سبک زندگی) که اگر همین شش بند را در اولویت گذارده و اجرا کنیم به پیشرفت‎های قابل توجهی در این حوزه خواهیم رسید». ایشان چالش‎ها و راهکارهای این حوزه را به طور خلاصه چنین برشمردند: «چالش‎هایی نظیر ظرفیت محدود نیروی انسانی متخصص در حوزه طب ایرانی، مشکل اشتغال فارغ التحصیلان طب ایرانی، عدم وجود ساختار مناسب برای ادغام طب ایرانی و طب رایج، تلقی نادرست از طب ایرانی به‌عنوان یک روش درمانی غیر علمی از سوی بدنه علمی دانشگاه، ضعف استاندارد‎سازی روش‌های تشخیصی و درمانی در این حوزه، مشکل تهیه دارو از سوی مراجعه کنندگان به مطب‎های خصوصی، کمبود تولید محتوا در رسانه ملی در حوزه طب ایرانی، ضعف در جذب صنعت توریست سلامت و ...». ایشان همچنین به راهکارهایی نظیر ایجاد رشته پزشکی عمومی با گرایش طب ایرانی، به کارگیری متخصصین طب ایرانی در بیمارستان‎ها و مراکز بهداشتی و درمانی و درمانگاه‎های دولتی و ... اشاره کردند.

   در ادامه جلسه، خانم دکتر حسینی یکتا، مدیر کل دفتر طب ایرانی و ‌مکمل وزارت بهداشت، با اشاره به فعالیت‌های این دفتر در حوزه توسعه طب ایرانی عنوان کردند: «طب ایرانی و مکمل دارای ظرفیت‌های بالقوه بسیاری است که می‌بایست با آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص، به نقش آفرینی گسترده‌ای در عرصه سلامت منتج شود. سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، اولویت‌های خوبی را مورد توجه قرار داده است و اگر با تامل بیش‎تری به سند نگاه کنیم و روی اولویت‌های همین سند متمرکز باشیم به دستاوردهای خوبی در این حوزه خواهیم رسید».

   صاحب نظران این نشست که همگی از متخصصان و اساتید دانشکده‎های طب سنتی کشور بودند، باز تعریف نقش گیاهان دارویی و طب سنتی در سلامت جامعه و همچنین ایجاد این نیاز در میان آحاد مردم و توجه به سرمایه‎گذاری در حوزه آموزش و به ویژه پژوهش را مورد توجه قرار دادند. آنها آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد و مرزبندی میان پژوهش و درمان را از جمله راهکارهای این چالش‎ها برشمردند.

   در ادامه نیز اعضای نشست، فرهنگ‎سازی در حوزه طب ایرانی و استفاده از گیاهان دارویی در سه سطح مردم، حوزه سلامت و مسئولین را مورد بحث قرار دادند. آنها نیاز به اقدام بالادستی و تلاش جدی برای تولید محصولات با کیفیت را از جمله راهکارهای این بخش عنوان کردند.

آنها همچنین از جامعه متخصص این حوزه خواستند تا با آموزش‎های دقیق، تفاوت میان شبه علم و واقعیت دانش گیاهان دارویی و طب سنتی را  برای جامعه آشکار کنند.