گیاهان دارویی و طب سنتی

نشست کارگروه فناوری‎های نوین در حوزه گیاهان دارویی در معاونت علمی، فناوری و دانش بنیان ریاست جمهوری برگزار شد.

نخستین نشست کارگروه فناوری‎های نوین در حوزه گیاهان دارویی در معاونت علمی، فناوری و دانش بنیان ریاست جمهوری برگزار شد.

 نشست هم‌اندیشی و تبادل نظردست‌اندرکاران و فعالان حوزه فناوری گیاهان دارویی با حضور دامون رزمجویی، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، صبح روز 28 بهمن‌ماه 1403  در سالن شیخ بهایی معاونت علمی با حضور تنی چند از نخبگان و متخصصان این حوزه تشکیل جلسه داد. محوریت این نشست به فناوری‌های نوین در زنجیره ارزش گیاهان دارویی و طب سنتی، چالش‎ها، نیازها و راهکارهای توسعه فناوری با هدف ارتقا و گسترش اقتصاد این حوزه اختصاص یافت.

دکتر رزمجویی، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی، با تاکید بر لزوم حمایت از توسعه بازار و کاربردی‌سازی پژوهش‌های گیاهان دارویی، اظهار داشتند: «پیوند میان پژوهش‌ها و دانش با صنعت و بازار از ضعف‌های جدی در حوزه گیاهان دارویی است. با ایجاد فضای هم‌افزایی، تسهیل‌گری، حمایت و هدایت بخش‌های اثرگذار، باید به تکمیل زنجیره‌های ارزش و فناوری در این صنعت تمرکز کرد». ایشان «ایجاد بستر تعامل و همکاری میان فعالان حوزه گیاهان دارویی»، «پیوند بخش‌های مختلف زنجیره ارزش»، «حمایت، هدایت و تسهیل‌گری»، «تجاری‌سازی و توسعه بازار»، «ارتباط پژوهش‌های دانشگاهی با صنعت» و «توسعه نوآوری‌های گیاهان دارویی» را بخشی از اولویت‌های این ستاد دانستند و بیان کردند «امیدواریم بتوانیم با همکاری بین دستگاهی و برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی و کارگروه‌ها؛ تحولی در حوزه فناوری، بازار و کاربردی‌سازی علم در حوزه گیاهان دارویی ایجاد کنیم». ایشان در ادامه ظرفیت‌های سرزمینی از جمله وجود تنوع و غنای گونه‌ای کشورمان را فرصتی مغتنم برای بازارسازی، خلق ارزش افزوده و تکمیل زنجیره‌های ارزش گیاهان دارویی دانستند و بیان کردند: «ایران کشوری غنی از حیث گونه‎های گیاهان دارویی است که طبق آمار در حدود ۲۴۰۰ گونه گیاهی با خاصیت دارویی دارد. متأسفانه تا کنون نتوانسته‌ایم آن‌طور که باید و شاید، ظرفیت‌های گیاهان دارویی را به شکل واقعی به بخش صنعت هدایت کنیم و از این نعمت الهی در مسیر خلق ارزش افزوده، اشتغال و ثروت آفرینی استفاده کنیم. از سوی دیگر با توجه به تعداد قابل توجه دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و تحقیقاتی، صنعت گیاهان دارویی ما دچار ضعف‌های بزرگ و جدی است. ایشان همچن نداشتن حتی یک نمونه بذر، نشاء یا نهال گواهی شده و استاندارد در کشور، عدم وجود قوانین و مقررات مناسب و عدم توسعه فناوری‎های حوزه مکانیزاسیون، فرآوری، استخراج، فرمولاسیون و تولید دارو و غیره از جمله مصادیق ضعف در حوزه گیاهان دارویی برشمردند.

دبیر ستاد با تأکید بر این‌که صادرات محصولات دانش‌بنیان گیاهان دارویی باید مورد توجه جدی قرار بگیرد، توسعه‌ بازار و تجارت داخلی و بین‌المللی‌سازی محصولات گیاهان دارویی و بازنگری موارد موثر در تجارت بین‌المللی مانند کدهای HS  را از جمله مواردی دانستند که باید در دستور کار ستاد قرار گیرد.

ضرورت ساختارسازی در صنعت گیاهان دارویی

جناب آقای علی ابراهیمی ورکیانی، مشاور عالی ستاد با تاکید بر تلاش‌های فعالان این حوزه تا کنون و دستاوردهای آنان، بیان کردند: «ستاد گیاهان دارویی جزو ‌اولین ستادهایی است که سند ملی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی را دارد. نقشه جامع علمی کشور، حوزه فناوری گیاهان دارویی را در اولویت بند الف قرار داده است که نشان از اهمیت بالای این حوزه دارد. این حوزه در عرصه تولید علم، نیروی انسانی، مقالات و پژوهش‌ها ظرفیت‌های بسیاری دارد. اجرایی‌سازی و عملیاتی کردن مفاد این سند با همکاری دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارتخانه‌های مرتبط، در دستور کار این ستاد  قرار داشته و دارد. در همین راستا، تدوین نقشه راه این سند، توسط تمام وزارتخانه‌ها، گامی موثر در مسیر که در  مسیر توسعه این فناوری‎ها است».

وی در ادامه چنین گفتند: «در تفاهم‌نامه‌ای که با وزارت کار، رفاه و تعاون اجتماعی امضا شد، ردیف‌های شغلی گیاهان دارویی مشخص شد. سپس، بسته‌های کارآفرینی تعریف، رابط‌های استانی از بین متخصصان و نخبگان این حوزه انتخاب شد تا جامعه نخبگانی این حوزه تشکیل شود». ایشان با اشاره به لازمه‌ها و بایدهای توسعه فناوری گیاهان دارویی در کشور ، گفتند: «لازم است تا اقداماتی همچون آرایش بهینه دولت؛ هم‌افزایی بخش‌های دولتی با فعالان و بخش خصوصی و مردمی؛ تهیه درخت فناوری؛ تهیه مدل‌های توسعه فناوری؛ هدفمندسازی تحقیقات دانشگاهی؛ کمک به ایجاد نهادهای تخصصی توسعه گیاهان دارویی؛ تقویت جامعه نخبگانی گیاهان دارویی و از همه مهم‌تر تعریف ابرپروژه‌ها با تدوین پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی انجام شود».

در ادامه این نشست، نمایندگان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های مختلف فعال در حوزه گیاهان دارویی، به بیان چالش‎ها و محدودیت‎های این حوزه و همچنین ارائه راهکارهایی جهت رفع این مشکلات و ارتقای حوزه فناوری گیاهان دارویی پرداختند. سپس مواردی نظیر تکمیل زنجیره ارزش گیاهان دارویی، راهکارهای افزایش بهره‌وری و کیفیت تولید، الزامات و بایسته‌های هوشمندسازی فرآیندهای کاشت، داشت و برداشت، کاهش ریسک توسعه فناوری گیاهان دارویی، ایجاد و توسعه بانک اطلاعاتی و شبکه فعالان زیست‌بوم گیاهان دارویی کشور، حمایت از پیوند پژوهش‌های دانشگاهی با صنایع و بهره‌برداران کشاورزی، از دیگر موضوعاتی بود که توسط حاضرین در کارگروه فناوری‎های نوین گیاهان دارویی مورد طرح و بررسی قرار گرفت.