گیاهان دارویی و طب سنتی

بسم الله الرحمن الرحیم

در دنیای پرشتاب امروز، که علم پزشکی نوین با سرعتی چشمگیر در حال پیشرفت است، طب سنتی به عنوان میراث کهن بشریت، هنوز هم نقشی موثر در حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها ایفا می‌کند.

تدابیر بیماری فشار خون از دیدگاه طب ایرانی (4)

در این بخش ابتدا اشاره کوتاهی داریم به انواع فشار خون

الف-فشار خون گرم

ب-فشار خون سرد

 فشار خون‎های گرم عمدتاً ناشی از قدرت زیاد پمپاژ قلب است.

فشار خون‎های سرد هم معمولاً ناشی از تنگی عروق، غلظت خون یا سفتی دیواره رگ‎ها هستند.

 سفت شدن دیواره رگ‎ها که باعث افزایش فشار خون می‎شود معمولاً ناشی از رسوب مواد زاید در دیواره عروق است و در انواع مزاج‎ها ممکن است دیده شود.

پیشگیری و درمان فشار خون

برای درمان فشار خون باید سوء مزاجی که باعث افزایش فشار خون شده است را درمان کرد. این رویکرد، یک رویکرد تخصّصی است که باید از سوی پزشک حاذق دنبال شود. اما آنچه در ادامه می آید توصیه هایی ساده و عملی هستند که در صورتی که آنها را جدی بگیرید می توانید نسبت به درمان خود مطمین باشید؛ همچنین عمل به این توصیه ها از ابتلای افراد سالم به فشار خون نیز پیشگیری خواهد کرد.

 الف- تغذیه

بدون شک، مشکلات تغذیه ای مهمترین عامل ایجاد پر فشاری خون هستند. برای درمان، نکات ساده ذیل را مد نظر قرار دهید:

1- مصرف گوشت قرمز برای مبتلایان به فشار خون ممنوع است؟

به طور ساده باید گفت که نه، اما با توجه به دو نکته:

الف- ضوابط خوردن گوشت رعایت شود؛ از جمله این که حداکثر هفته ای 3-2 بار مصرف شود، سرخ نشود بلکه به روش هایی مانند آب پز یا کبابی طبخ شود؛ از مصرف دنبه و چربی همراه گوشت حتی المقدور پرهیزشود؛ بیشتر، گوشت گوسفند(و گاهی گوشت شتر) مصرف شود و از مصرف گوشت گاو و گوساله خودداری شود؛ ازخوردن کله پاچه، سیراب شیردان وامعاء واحشاء حیوان خودداری شود.

ب- عده کمی از افراد هستند که واضحاً با خوردن گوشت قرمز دچار افزایش علایم بیماری خود می شوند. این گونه افراد بهتر است گوشت قرمز نخورند اما مصرف گوشت سفید به صورت فعلی موجود در بازار هم چندان مطلوب نیست و باید به این نکات توجّه کرد:

- مصرف مرغ های پرورشی به هیچ وجه توصیه نمی شود. در صورت ضرورت از مرغ های خانگی که با دانه تغذیه شده اند استفاده شود.

- ماهی، حتی المقدور باید دریایی و تازه باشد و از سرخ کردن آن پرهیزشود. در افراد گرم مزاج هفته ای یک یا دو بار ماهی خوردن منعی ندارد ولی در افراد سرد مزاج مصرف آن باید به حدّاقل برسد و همراه گرمی هایی مثل سیر و خرما مصرف شود.

- از مصرف میگو هم خودداری کنید.

2- زندگی بی نمک فشارخونی‎ها!

یکی از توصیه های اکید طب نوین برای افراد دچار پرفشاری خون، کم کردن مصرف نمک است. این توصیه به قدری مریض را می ترساند که وقتی به آنها توصیه می کنیم که عمل مستحب خوردن کمی نمک در قبل و بعد غذا را رعایت کنند مضطرب و نگران می شوند و به ما یادآوری می کنند که فشار خون دارند. در این رابطه باید توجه داشت که:

- به لحاظ علمی کم کردن نمک در افراد مبتلا به فشار خون به این شکل است که اولاً غذای مصرفی آنها نباید پرنمک و شور باشد و در ثانی به هنگام مصرف غذا نمکدان سر سفره نباشد؛ به عبارت دیگر بیمار نباید اضافه بر نمک موجود در غذا به آن نمک بزند. بنابراین، این عقیده که در افراد مبتلا به پرفشاری خون مصرف نمک باید به کلّی قطع شود؛ بنابر عقیده طبّ جدید هم مردود و غیر علمی است.

- به عقیده ما نمک طعام با نمک های تصفیه شده فعلی که مورد تایید وزارت بهداشت هستند تفاوت عمده ای دارد. علم جدید، نمک طعام را تنها منحصر به «کلرید سدیم» می داند اما به نظر ما، نمک طعام یک مجموعه یونی مشتمل بر یونهایی مثل کلر، سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیوم، ید و ... است که بسیاری از نیازهای الکترولیتی ما را تامین می‎کنند. این مجموعه یونی در نمک‎های تصفیه نشده مثل نمک‎های معدنی یا نمک دریا موجود است اما نمک‎های تصفیه شده بهداشتی فاقد آن هستند، نمک‎های تصفیه نشده در صورت مصرف منطقی نه تنها باعث افزایش فشار خون نخواهند شد بلکه در طولانی مدت بر درمان آن نیز تاثیر مثبت خواهند گذاشت، بنابراین توصیه می‎کنیم، به جای مصرف نمک‎های تصفیه شده از نمک‎های معدنی یا نمک دریای تصفیه نشده استفاده کنید.

-  قطع یا کم کردن بیش از حد نمک باعث بروز عوارض مختلفی از جمله خستگی مزمن خواهد شد. لذا این کار به عنوان راه درمان فشار خون توصیه نمی‎شود.

-  با این حال توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد نمک هم حتماً مضر است. بنابراین نمک تصفیه نشده را به میزان منطقی مصرف کنید اما شورش را در نیاورید.

3- حذف وعده ناهار

ناهار بر خلاف تصور عموم مردم، در طب اسلامی و ایرانی وعده ای بسیار مضر است. یکی از آثار مهم نخوردن ناهار، تنظیم سطح فشار خون است. بنابراین سعی کنید ناهار را از برنامه غذایی خود حذف کنید. اگر ابتدا به ساکن برای این کار آمادگی ندارید می‎توانید مقدار مصرف ناهار را کم کنید یا از غذاهای نپخته استفاده کنید و یا لااقل ساعت ناهار خوردنتان از دو ساعت قبل تا دو ساعت بعد از اذان ظهر نباشد.

4- رعایت شرایط مطلوب تغذیه

علاوه برموارد فوق، رعایت سایر شرایط مطلوب تغذیه و به ویژه آن چه که به عنوان مستحبّات تغذیه در دستورات اسلامی آمده است برای در مان هر نوع بیماری و از جمله فشار خون موثّر است. دستوراتی که در ادامه می آید بعضی از ساده ترین و درعین حال از مهم ترین این دستورات هستند؛ لذا آنها را جدّی بگیرید و مطمین باشید که اگر به تدریج آنها را در زندگی خود اجرا کنید نیازتان به طبیب به حدّاقل خواهد رسید و اکثر بیماری های جسمی و روحی شما مسیر بهبودی را خواهند پیمود. اگر بعضی از دستورات به نظرتان سخت می آید عجله نکنید و به تدریج و گام به گام خود را به انجام آنها عادت دهید.

دو اصل مهم و اساسی در تغذیه سالم که بهتر است در تمام زندگی رعایت شوند اینها هستند:

-       حرکت از سمت غذاهای حیوانی به سمت غذاهای گیاهی،

-       حرکت از سمت غذاهای پخته به سمت غذاهای خام،

چنانکه واضح است منظور ما «خام گیاه‎خواری» مطلق نیست؛ بلکه حتّی آن را کاری غلط می‎دانیم؛ امّا هر قدر که غذاهای گیاهی و خام در رژیم غذایی ما غلبه بیشتری نسبت به غذاهای حیوانی و پخته داشته باشند بدن ما سالم‎تر خواهد بود.

- تا زمان گرسنگی کامل، غذا نخورید و قبل از سیری نیز دست از خوردن بکشید.

قبل و بعد از غذا کمی نمک بچشید.

از پرخوری؛ بد و بی موقع غذا خوردن خودداری کنید.

 سعی کنید هر لقمه غذا را حداقل سی بار بجوید.

 غذای خود را در محیطی آرام و به دور از استرس و تنش و در حالت نشسته میل کنید.

 با اجتناب از مصرف غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد اعمال هضمی را بهبود ببخشید.

سعی کنید از نیم ساعت قبل از غذا تا دو ساعت و نیم پس از آن از نوشیدن هر نوع نوشیدنی پرهیزکنید.

- سرخ کردن بدترین شیوه پخت غذاست؛ مصرف غذاهای سرخ کردنی را به نزدیک صفر برسانید. از مصرف غذاهایی هم که در درجه حرارت‌های بسیار بالا و یا با مدت زمان طولانی تهیه می‌شوند، خودداری کنید و به خاطر داشته باشید استفاده چند باره از روغن‌های آشپزی عامل مهمّی در بالا بردن فشار خون است.

- چنان که گفتیم مصرف غذاهای حیوانی (انواع گوشت، لبنیات، تخم مرغ و ...) را به حدّاقل مورد نیاز کاهش دهید.

مصرف تخم مرغ را به هفته ای یک‎بار و آن‎هم به صورت آب پز عسلی محدود کنید.

فراموش نکنید که در حدّ امکان از تخم‎مرغ‎های خانگی استفاده کنید.

- تمام غذاهای مصنوعی، صنعتی، کارخانه‎ای و مانند آن را چونان سمّ مهلکی برای خود فرض کنید و به سراغ آنها نروید. (انواع سوسیس، کالباس، همبرگر، پیتزا، انواع غذاهای ساندویچی و فست فودها، نوشابه‎ها و دوغ‎ های گازدار، انواع پفک، چیپس، شکلات و بستنی صنعتی، آدامس، انواع سس‎های کارخانه‎ای، نان‎های فانتزی، هر نوع کمپوت و کنسرو و آب میوه صنعتی و هرگونه خوراکی اسانس دار، شیرینی‎های قنادی، ماکارونی و لازانیا، انواع آجیل بوداده و حتّی مواردی مانند ربّ و آبلیمو و سرکه صنعتی، انواع لبنیات پاستوریزه و حتّی کشک کارخانه‎ای و ....)

- مصرف میوه‎های گلخانه ای را محدود کنید و در حدّ امکان از میوه‎هایی که در محیط طبیعی رشد کرده‎اند استفاده کنید. از مصرف قارچ پرورشی هم خودداری کنید.

- مصرف قند و شکر و هر چیزی که با آنها تهیه می شود (مثل انواع نوشابه، مربا، ژله، شکلات، کیک‌ و شیرینی) را محدود و یا حذف کنید و شیرینی‎های طبیعی مانند خرما و عسل را جایگزین نمایید.

- آب لوله کشی مقادیر زیادی کلر دارد؛ اگر چاره‎ای از مصرف آن ندارید؛ آن را یک دقیقه بجوشانید.

-  از مصرف هرگونه غذای فریز شده، دودی، یا غذاهای پخته شده با مایکروفر، زودپز، پلوپز، آرام پز و مانند آن خودداری کنید.

- آب را در یخچال سرد کنید و در آن یخ نیندازید.

- در صورت امکان برای پخت غذا از ظروف سفالی، سنگی، چدنی یا مس سفید شده با قلع استفاده کنید، ظروف چینی و کریستال هم خوب هستند؛ ولی از تفلون، آلومینیوم، روی، ملامین، استیل و ظروف لعابی و نیز ظروف مسی سفید شده با سرب فاصله بگیرید.

- مصرف نان‌ها و مواد کربوهیدراتی تهیه شده از آردهای سفید و بدون سبوس (تصفیه شده) را به حداقل برسانید و از نان‌های سبوس‌دار استفاده کنید، مصرف نان‎های سبوس دار در طولانی مدت می‎تواند اثر مثبتی در کاهش فشار خون داشته باشد.

- در حدّ امکان مصرف خوراکی‎های حاوی کافیین مثل چای، قهوه، نسکافه، انواع نوشابه و شکلات را بسیار محدود کنید.

- موادی مثل کره، خامه، مارگارین، چربی‌های هیدروژنه، روغن‌های جامد و مایع و انواع سس‌ها را از برنامه غذایی حذف کنید، بهترین روغن برای شما روغن زیتون (به خصوص انواع تصفیه نشده آن) و بعد از آن روغن کنجد است،  با مشورت متخصّص طبّ سنّتی، مصرف روغن پاک (روغن زرد یا حیوانی)، کره محلّی و روغن دنبه نیز می‎تواند به شما کمک کند.

- مغز‌ها و دانه‌های گیاهی اگر به صورت خام مصرف شوند حاوی موادمغذی بی‌شماری هستند، می‌توانید از آنها در رژیم غذایی روزانه بهره ببرید.

5- روزه داری

روزه داری در افرادی که به علت افراط در خوردن، چاقی، چربی خون و مانند آنها دچار فشار خون شده اند راه بسیار مناسبی برای کنترل فشار خون است.

6-افزایش مصرف پتاسیم

ثابت شده است که افزایش مصرف غذاهای حاوی پتاسیم به کاهش فشار خون کمک می کند. جالب است بدانید که پتاسیم غذاهای کارخانه ای طی مراحل فرآوری به تدریج کاهش می یابد ولی نمک بیشتری به آنها افزوده می شود. این مساله به علاوه روغن زیاد و وجود اسانس ها، رنگ ها و ترکیبات نگهدارنده در این گونه خوراکی ها باعث می شود که اثر آنها در افزایش فشار خون بسیار واضح باشد. بنابراین برای تامین پتاسیم کافی از مصرف غذاهای کارخانه ای خودداری کنید. غلات، میوه ها و سبزی ها منابع خوبی برای تامین پتاسیم مورد نیاز بدن هستند.

7-افزایش مصرف کلسیم

ثابت شده است که تامین کلسیم بدن به اندازه مورد نیاز باعث کاهش فشار خون می شود. کمبود کلسیم در بین مردم ما بسیار شایع است. بنابراین توصیه اکید می کنم که بیماران فشار خونی حداقل تا مدتی از مکمل های طبیعی کلسیم استفاده کنند. امروزه مردم تحت تاثیر آموزه های رسانه ها برای تامین کلسیم مورد نیاز خود عمدتاً به مصرف لبنیات روی می آورند که با توجّه به کیفیت لبنیات پاستوریزه، به هیچ وجه مورد تایید ما نیست و البته معمولاً اثر درمانی مناسبی هم ندارند. پیشنهادهای ما به شما برای تامین کلسیم مورد نیازتان ساده و عملی است:

1-بهره‎مندی از آفتاب:  اگر خانه آفتاب‎گیری ندارید؛ سعی کنید هر چند روز یک بار هم که شده چند دقیقه‎ای آفتاب بگیرید؛ البته اکیداً توصیه می‎کنم که تابش آفتاب باید به پشت بدن باشد و نه جلوی آن.

2-فعالیت بدنی مناسب مانع از کاهش میزان کلسیم بدن خواهد شد.

3-از مصرف خوراکی‎هایی که باعث کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می‎شوند خودداری کنید، سر دسته این خوراکی‎ها چای و نوشابه است.

4- از بین لبنیات، بهتر است به مصرف کشک و کره محلّی و روغن زرد اکتفا شود،صرف هفته‎ای یک بار کشک محلّی مرغوب (به صورت کله جوش، همراه کمی پونه و روغن زیتون– به جای نعناع داغ – و چند عدد خرما یا مغز گردو به عنوان دسر)، کلسیم کافی را تامین خواهد کرد.

5-مصرف روزانه 10 عدد مغز بادام خام و 5 عدد خرما هم می‎تواند کلسیم مورد نیاز را به بدن برساند.

 ب- حجامت

با نظر پزشک

 ج- ورزش

ورزش یکی از راه‎های مناسب کنترل و درمان فشار خون است. ورزش با افزایش سوخت و ساز و تعریق و کمک به درمان یبوست، به سوختن و دفع اخلاط فاسد کمک می‎کند و با ایجاد نشاط، در کاهش استرس که یکی از متهمان اصلی ایجاد فشار خون است موثر است. همچنین ورزش باعث کاهش اسپاسم عروق و شل شدن آنها می‎شود. در این رابطه باید دانست:

1- ورزش باید ملایم و متناسب با وضعیت بدنی و مزاج بیمار باشد. ورزش حرفه‎ای نمی‎تواند راه مناسبی برای درمان فشار خون باشد.

2- پیاده روی تند یا دویدن آرام از بهترین ورزش ها برای درمان فشار خون است، این کار به ویژه پس از نماز صبح به شدّت مورد توصیه ماست. دوچرخه سواری و شنا گزینه های بعدی هستند. برای اثربخشی بهتر، باید به طور منظّم و حدّاقل هفته‎ای سه جلسه سی دقیقه‎ای ورزش کرد.

4- ورزش‎های غیر ایزومتریک مثل وزنه برداری یا پرورش اندام نه تنها باعث کاهش فشار خون نمی‎شوند بلکه آن را افزایش می‎دهند.

 د- رفع یبوست

یبوست باعث تجمع اخلاط فاسد در بدن و ایجاد سوء مزاج‎های مختلفی می‎شود، درمان یبوست از الزامات درمان فشار خون است، ساده‎ترین پیشنهاد به کسانی که با این مشکل مواجه هستند آن است که نیم ساعت قبل از صبحانه خوردن یک قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب جوش ریخته و داغ داغ میل کنند.

هـ- درمان مشکلات روحی و استرس‎ها

جسم و روح، اثرات متقابلی روی هم دارند و صد البته، تاثیرات اوضاع مثبت و منفی روحی بر جسم، بسیار واضح تر و ملموس‎تر است. استرس، به تدریج می تواند کارکرد تمام اعضای بدن را دچار اختلال کند و انواع سوء مزاج ها را به وجود آورد. تجربه افزایش فشار خون به دنبال استرس و مشکلات روحی برای بسیاری از ما تجربه‎ای آشنا است. بنابراین بدون حل مشکلات روحی بیمار انتظار درمان کامل فشار خون او را نداشته باشید. درمان این مشکلات ابتدا باید با تغییر در شیوه‎های زندگی و نیز تغییر نگرش های بیمار انجام شود. درمان‎های دارویی تنها جنبه کمکی دارند. چند پیشنهاد ساده برای این کار عبارتند از:

 - دم کرده گل گاوزبان: یک قاشق غذاخوری گل گاوزبان و یک عدد لیموعمانی (یا دو عدد عنّاب) را با یک و نیم لیوان آب، ۲۰ دقیقه روی شعله کم جوشانده صاف کرده با عسل شیرین و میل کنید. اگر احساس می‎کنید که با مصرف این جوشانده فشارتان بالا می رود آن را بدون سنبل طیب استفاده کنید.

- عرق بیدمشک و بهارنارنج را به نسبت مساوی با هم مخلوط و روزی 3-2 استکان میل کنید.

- فالوده سیب: یک عدد سیب – که بهتر است سیب سرخ باشد – را با پوست رنده کنید و دو قاشق غذاخوری گلاب، دو قاشق غذاخوری عرق بیدمشک، یک قاشق مربّاخوری عسل و یک قاشق چایخوری تخم ریحان یا فرنجمشک را به آن اضافه کنید و پس از مدّتی خیس خوردن، میل کنید. این فالوده خوش طعم، علاوه بر اثر آرامبخشی فوق العاده، در درمان کم خونی نیز بسیار موثّر است.

- از دم کرده یا جوشانده یا عرقیات این گیاهان نیز می‎توانید استفاده کنید: بابونه، بادرنجبویه، اسطوخدّوس، گل سرخ، آویشن، مرزنجوش، رزماری

- اگر با مصرف این داروها احساس می‎کنید دچار گرمی شده‎اید می‎توانید داروهایی مثل پوست بید، تخم گشنیز را به عنوان آرام بخش‎های خنک به رژیم دارویی خود اضافه کنید.

- مصرف گلاب هم اثر آرام بخشی فوق العاده‎ای دارد. روزی 2-1 بار و هر بار نصف استکان گلاب را به آرامی میل کنید یا آن را مخلوط با سایر عرقیات استفاده کنید. از گلاب در غذاها هم استفاده کنید. استفاده از اسانس گل سرخ کاشان – یعنی تنها عطر واقعاً ایرانی – هم اثر نشاط آوری فوق العاده‎ای خواهد داشت. البته معدودی از افراد با مصرف گلاب دچار افزایش فشار خون می‎شوند که این عدّه باید از مصرف خوراکی آن اجتناب کنند.

دستورات فوق، تنها چند دستور ساده و قابل اجرا برای عموم بوده و طبیعتاً با مراجعه به پزشک می‎‎توانید دستورات کامل‎تر و مطابق با طبع و مزاج خود دریافت کنید.

 ز- قطع مصرف دخانیات

این اقدام می‎تواند از موثرترین اقدامات برای کاهش فشار خون باشد. ثابت شده است که با اولین پک به سیگار یا پیپ، فشار خون ماکزیموم به علت آزاد شدن آدرنالین 25 میلیمتر جیوه افزایش پیدا می‎کند.

ح- کاهش وزن

ثابت شده است که فشار خون در افراد چاق – به ویژه کسانی که چاقی شکمی دارند – شایع تر است؛ بنابراین بهتر است با رعایت یک برنامه غذایی مناسب به کاهش وزن اقدام کرد.

درمان اورژانسی فشار خون

گاهی فشار خون به دلایل مختلفی به طور ناگهانی بالا می رود که اگر زود به داد بیمار نرسیم می‎تواند منجر به عوارض خطرناکی شود. برای کنترل اورژانسی فشار خون توصیه‎های ساده ذیل را در نظر داشته باشید:

- سیر را رنده کرده و با کمی آبلیمو به بیمار بدهید تا بخورد.

- کمی آبغوره بی نمک یا آب لیموترش تازه به بیمار بخورانید.

- از سایر اقدامات کمکی هم غافل نشوید: بیمار را در معرض هوای آزاد و تازه قرار دهید؛ از او بخواهید که نفس عمیق بکشد، چشم های خود را ببندد و سعی کند که به چیزی فکر نکند، شانه‎های او را به آرامی ماساژ دهید و سعی کنید هر گونه استرس و نگرانی را از او دور کنید.

- دو اصل مهم و اساسی در تغذیه سالم که بهتر است در تمام زندگی رعایت شوند اینها هستند:

-       حرکت از سمت غذاهای حیوانی به سمت غذاهای گیاهی،

-       حرکت از سمت غذاهای پخته به سمت غذاهای خام،

چنانکه واضح است منظور ما «خام گیاه‎خواری» مطلق نیست؛ بلکه حتّی آن را کاری غلط می‎دانیم؛ امّا هر قدر که غذاهای گیاهی و خام در رژیم غذایی ما غلبه بیشتری نسبت به غذاهای حیوانی و پخته داشته باشند بدن ما سالم‎تر خواهد بود.

- تا زمان گرسنگی کامل، غذا نخورید و قبل از سیری نیز دست از خوردن بکشید.

قبل و بعد از غذا کمی نمک بچشید.

از پرخوری؛ بد و بی موقع غذا خوردن خودداری کنید.

 سعی کنید هر لقمه غذا را حداقل سی بار بجوید.

 غذای خود را در محیطی آرام و به دور از استرس و تنش و در حالت نشسته میل کنید.

 با اجتناب از مصرف غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد اعمال هضمی را بهبود ببخشید.

سعی کنید از نیم ساعت قبل از غذا تا دو ساعت و نیم پس از آن از نوشیدن هر نوع نوشیدنی پرهیزکنید.

- سرخ کردن بدترین شیوه پخت غذاست؛ مصرف غذاهای سرخ کردنی را به نزدیک صفر برسانید. از مصرف غذاهایی هم که در درجه حرارت‌های بسیار بالا و یا با مدت زمان طولانی تهیه می‌شوند، خودداری کنید و به خاطر داشته باشید استفاده چند باره از روغن‌های آشپزی عامل مهمّی در بالا بردن فشار خون است.

- چنان که گفتیم مصرف غذاهای حیوانی (انواع گوشت، لبنیات، تخم مرغ و ...) را به حدّاقل مورد نیاز کاهش دهید.

مصرف تخم مرغ را به هفته ای یک‎بار و آن‎هم به صورت آب پز عسلی محدود کنید.

فراموش نکنید که در حدّ امکان از تخم‎مرغ‎های خانگی استفاده کنید.

- تمام غذاهای مصنوعی، صنعتی، کارخانه‎ای و مانند آن را چونان سمّ مهلکی برای خود فرض کنید و به سراغ آنها نروید. (انواع سوسیس، کالباس، همبرگر، پیتزا، انواع غذاهای ساندویچی و فست فودها، نوشابه‎ها و دوغ‎ های گازدار، انواع پفک، چیپس، شکلات و بستنی صنعتی، آدامس، انواع سس‎های کارخانه‎ای، نان‎های فانتزی، هر نوع کمپوت و کنسرو و آب میوه صنعتی و هرگونه خوراکی اسانس دار، شیرینی‎های قنادی، ماکارونی و لازانیا، انواع آجیل بوداده و حتّی مواردی مانند ربّ و آبلیمو و سرکه صنعتی، انواع لبنیات پاستوریزه و حتّی کشک کارخانه‎ای و ....)

- مصرف میوه‎های گلخانه ای را محدود کنید و در حدّ امکان از میوه‎هایی که در محیط طبیعی رشد کرده‎اند استفاده کنید. از مصرف قارچ پرورشی هم خودداری کنید.

- مصرف قند و شکر و هر چیزی که با آنها تهیه می شود (مثل انواع نوشابه، مربا، ژله، شکلات، کیک‌ و شیرینی) را محدود و یا حذف کنید و شیرینی‎های طبیعی مانند خرما و عسل را جایگزین نمایید.

- آب لوله کشی مقادیر زیادی کلر دارد؛ اگر چاره‎ای از مصرف آن ندارید؛ آن را یک دقیقه بجوشانید.

-  از مصرف هرگونه غذای فریز شده، دودی، یا غذاهای پخته شده با مایکروفر، زودپز، پلوپز، آرام پز و مانند آن خودداری کنید.

- آب را در یخچال سرد کنید و در آن یخ نیندازید.

- در صورت امکان برای پخت غذا از ظروف سفالی، سنگی، چدنی یا مس سفید شده با قلع استفاده کنید، ظروف چینی و کریستال هم خوب هستند؛ ولی از تفلون، آلومینیوم، روی، ملامین، استیل و ظروف لعابی و نیز ظروف مسی سفید شده با سرب فاصله بگیرید.

- مصرف نان‌ها و مواد کربوهیدراتی تهیه شده از آردهای سفید و بدون سبوس (تصفیه شده) را به حداقل برسانید و از نان‌های سبوس‌دار استفاده کنید، مصرف نان‎های سبوس دار در طولانی مدت می‎تواند اثر مثبتی در کاهش فشار خون داشته باشد.

- در حدّ امکان مصرف خوراکی‎های حاوی کافیین مثل چای، قهوه، نسکافه، انواع نوشابه و شکلات را بسیار محدود کنید.

- موادی مثل کره، خامه، مارگارین، چربی‌های هیدروژنه، روغن‌های جامد و مایع و انواع سس‌ها را از برنامه غذایی حذف کنید، بهترین روغن برای شما روغن زیتون (به خصوص انواع تصفیه نشده آن) و بعد از آن روغن کنجد است،  با مشورت متخصّص طبّ سنّتی، مصرف روغن پاک (روغن زرد یا حیوانی)، کره محلّی و روغن دنبه نیز می‎تواند به شما کمک کند.

- مغز‌ها و دانه‌های گیاهی اگر به صورت خام مصرف شوند حاوی موادمغذی بی‌شماری هستند، می‌توانید از آنها در رژیم غذایی روزانه بهره ببرید.

5- روزه داری

روزه داری در افرادی که به علت افراط در خوردن، چاقی، چربی خون و مانند آنها دچار فشار خون شده اند راه بسیار مناسبی برای کنترل فشار خون است.

6-افزایش مصرف پتاسیم

ثابت شده است که افزایش مصرف غذاهای حاوی پتاسیم به کاهش فشار خون کمک می کند. جالب است بدانید که پتاسیم غذاهای کارخانه ای طی مراحل فرآوری به تدریج کاهش می یابد ولی نمک بیشتری به آنها افزوده می شود. این مساله به علاوه روغن زیاد و وجود اسانس ها، رنگ ها و ترکیبات نگهدارنده در این گونه خوراکی ها باعث می شود که اثر آنها در افزایش فشار خون بسیار واضح باشد. بنابراین برای تامین پتاسیم کافی از مصرف غذاهای کارخانه ای خودداری کنید. غلات، میوه ها و سبزی ها منابع خوبی برای تامین پتاسیم مورد نیاز بدن هستند.

7-افزایش مصرف کلسیم

ثابت شده است که تامین کلسیم بدن به اندازه مورد نیاز باعث کاهش فشار خون می شود. کمبود کلسیم در بین مردم ما بسیار شایع است. بنابراین توصیه اکید می کنم که بیماران فشار خونی حداقل تا مدتی از مکمل های طبیعی کلسیم استفاده کنند. امروزه مردم تحت تاثیر آموزه های رسانه ها برای تامین کلسیم مورد نیاز خود عمدتاً به مصرف لبنیات روی می آورند که با توجّه به کیفیت لبنیات پاستوریزه، به هیچ وجه مورد تایید ما نیست و البته معمولاً اثر درمانی مناسبی هم ندارند. پیشنهادهای ما به شما برای تامین کلسیم مورد نیازتان ساده و عملی است:

1-بهره‎مندی از آفتاب:  اگر خانه آفتاب‎گیری ندارید؛ سعی کنید هر چند روز یک بار هم که شده چند دقیقه‎ای آفتاب بگیرید؛ البته اکیداً توصیه می‎کنم که تابش آفتاب باید به پشت بدن باشد و نه جلوی آن.

2-فعالیت بدنی مناسب مانع از کاهش میزان کلسیم بدن خواهد شد.

3-از مصرف خوراکی‎هایی که باعث کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می‎شوند خودداری کنید، سر دسته این خوراکی‎ها چای و نوشابه است.

4- از بین لبنیات، بهتر است به مصرف کشک و کره محلّی و روغن زرد اکتفا شود،صرف هفته‎ای یک بار کشک محلّی مرغوب (به صورت کله جوش، همراه کمی پونه و روغن زیتون– به جای نعناع داغ – و چند عدد خرما یا مغز گردو به عنوان دسر)، کلسیم کافی را تامین خواهد کرد.

5-مصرف روزانه 10 عدد مغز بادام خام و 5 عدد خرما هم می‎تواند کلسیم مورد نیاز را به بدن برساند.

 ب- حجامت

با نظر پزشک

 ج- ورزش

ورزش یکی از راه‎های مناسب کنترل و درمان فشار خون است. ورزش با افزایش سوخت و ساز و تعریق و کمک به درمان یبوست، به سوختن و دفع اخلاط فاسد کمک می‎کند و با ایجاد نشاط، در کاهش استرس که یکی از متهمان اصلی ایجاد فشار خون است موثر است. همچنین ورزش باعث کاهش اسپاسم عروق و شل شدن آنها می‎شود. در این رابطه باید دانست:

1- ورزش باید ملایم و متناسب با وضعیت بدنی و مزاج بیمار باشد. ورزش حرفه‎ای نمی‎تواند راه مناسبی برای درمان فشار خون باشد.

2- پیاده روی تند یا دویدن آرام از بهترین ورزش ها برای درمان فشار خون است، این کار به ویژه پس از نماز صبح به شدّت مورد توصیه ماست. دوچرخه سواری و شنا گزینه های بعدی هستند. برای اثربخشی بهتر، باید به طور منظّم و حدّاقل هفته‎ای سه جلسه سی دقیقه‎ای ورزش کرد.

4- ورزش‎های غیر ایزومتریک مثل وزنه برداری یا پرورش اندام نه تنها باعث کاهش فشار خون نمی‎شوند بلکه آن را افزایش می‎دهند.

 د- رفع یبوست

یبوست باعث تجمع اخلاط فاسد در بدن و ایجاد سوء مزاج‎های مختلفی می‎شود، درمان یبوست از الزامات درمان فشار خون است، ساده‎ترین پیشنهاد به کسانی که با این مشکل مواجه هستند آن است که نیم ساعت قبل از صبحانه خوردن یک قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب جوش ریخته و داغ داغ میل کنند.

هـ- درمان مشکلات روحی و استرس‎ها

جسم و روح، اثرات متقابلی روی هم دارند و صد البته، تاثیرات اوضاع مثبت و منفی روحی بر جسم، بسیار واضح تر و ملموس‎تر است. استرس، به تدریج می تواند کارکرد تمام اعضای بدن را دچار اختلال کند و انواع سوء مزاج ها را به وجود آورد. تجربه افزایش فشار خون به دنبال استرس و مشکلات روحی برای بسیاری از ما تجربه‎ای آشنا است. بنابراین بدون حل مشکلات روحی بیمار انتظار درمان کامل فشار خون او را نداشته باشید. درمان این مشکلات ابتدا باید با تغییر در شیوه‎های زندگی و نیز تغییر نگرش های بیمار انجام شود. درمان‎های دارویی تنها جنبه کمکی دارند. چند پیشنهاد ساده برای این کار عبارتند از:

 - دم کرده گل گاوزبان: یک قاشق غذاخوری گل گاوزبان و یک عدد لیموعمانی (یا دو عدد عنّاب) را با یک و نیم لیوان آب، ۲۰ دقیقه روی شعله کم جوشانده صاف کرده با عسل شیرین و میل کنید. اگر احساس می‎کنید که با مصرف این جوشانده فشارتان بالا می رود آن را بدون سنبل طیب استفاده کنید.

- عرق بیدمشک و بهارنارنج را به نسبت مساوی با هم مخلوط و روزی 3-2 استکان میل کنید.

- فالوده سیب: یک عدد سیب – که بهتر است سیب سرخ باشد – را با پوست رنده کنید و دو قاشق غذاخوری گلاب، دو قاشق غذاخوری عرق بیدمشک، یک قاشق مربّاخوری عسل و یک قاشق چایخوری تخم ریحان یا فرنجمشک را به آن اضافه کنید و پس از مدّتی خیس خوردن، میل کنید. این فالوده خوش طعم، علاوه بر اثر آرامبخشی فوق العاده، در درمان کم خونی نیز بسیار موثّر است.

- از دم کرده یا جوشانده یا عرقیات این گیاهان نیز می‎توانید استفاده کنید: بابونه، بادرنجبویه، اسطوخدّوس، گل سرخ، آویشن، مرزنجوش، رزماری

- اگر با مصرف این داروها احساس می‎کنید دچار گرمی شده‎اید می‎توانید داروهایی مثل پوست بید، تخم گشنیز را به عنوان آرام بخش‎های خنک به رژیم دارویی خود اضافه کنید.

- مصرف گلاب هم اثر آرام بخشی فوق العاده‎ای دارد. روزی 2-1 بار و هر بار نصف استکان گلاب را به آرامی میل کنید یا آن را مخلوط با سایر عرقیات استفاده کنید. از گلاب در غذاها هم استفاده کنید. استفاده از اسانس گل سرخ کاشان – یعنی تنها عطر واقعاً ایرانی – هم اثر نشاط آوری فوق العاده‎ای خواهد داشت. البته معدودی از افراد با مصرف گلاب دچار افزایش فشار خون می‎شوند که این عدّه باید از مصرف خوراکی آن اجتناب کنند.

دستورات فوق، تنها چند دستور ساده و قابل اجرا برای عموم بوده و طبیعتاً با مراجعه به پزشک می‎‎توانید دستورات کامل‎تر و مطابق با طبع و مزاج خود دریافت کنید.

 ز- قطع مصرف دخانیات

این اقدام می‎تواند از موثرترین اقدامات برای کاهش فشار خون باشد. ثابت شده است که با اولین پک به سیگار یا پیپ، فشار خون ماکزیموم به علت آزاد شدن آدرنالین 25 میلیمتر جیوه افزایش پیدا می‎کند.

ح- کاهش وزن

ثابت شده است که فشار خون در افراد چاق – به ویژه کسانی که چاقی شکمی دارند – شایع تر است؛ بنابراین بهتر است با رعایت یک برنامه غذایی مناسب به کاهش وزن اقدام کرد.

     درمان اورژانسی فشار خون

گاهی فشار خون به دلایل مختلفی به طور ناگهانی بالا می رود که اگر زود به داد بیمار نرسیم می‎تواند منجر به عوارض خطرناکی شود. برای کنترل اورژانسی فشار خون توصیه‎های ساده ذیل را در نظر داشته باشید:

- سیر را رنده کرده و با کمی آبلیمو به بیمار بدهید تا بخورد.

- کمی آبغوره بی نمک یا آب لیموترش تازه به بیمار بخورانید.

- از سایر اقدامات کمکی هم غافل نشوید: بیمار را در معرض هوای آزاد و تازه قرار دهید؛ از او بخواهید که نفس عمیق بکشد، چشم های خود را ببندد و سعی کند که به چیزی فکر نکند، شانه‎های او را به آرامی ماساژ دهید و سعی کنید هر گونه استرس و نگرانی را از او دور کنید.