گیاهان دارویی و طب سنتی

بسم الله الرحمن الرحیم

یا أیّها الّذین آمنوا کتب علیْکم الصّیام کما کتب على الّذین منْ قبْلکمْ لعلّکمْ تتّقون

ای اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه که بر پیشینیان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهیزکار شوید (۱۸۳ بقره).

تدابیر گام به گام ماه مبارک رمضان، از دیدگاه طب ایرانی

گام اول (1)

   ماه مبارک رمضان یک فرصت استثنائی و یک تمرین یک ماهه برای پاک زیستی و اصلاح و ارتقاء رفتار است که می­تواند اندوخته و انگیزه­ای باشد تا انسان را در مسیر حق و تقوا حمایت و هدایت کند. صدها مقاله و تحقیق علمی که  در ایران و دیگر کشورها منتشر شده هرکدام به گونه ای حکایت از نقش روزه در تأمین و ارتقاء سلامت دارد و البته همة این برکات، در حاشیه برکات معنوی روزه‎داری است که در قرآن کریم برآن تأکید شده است. با رعایت تدابیرطب ایرانی در ایام ماه مبارک رمضان، می­توان درکنار لذت معنوی، سلامتی و نشاط خود را نیز حفظ کنید.

در طب ایرانی مدیریت صحیح شش اصل حیاتی (هوا  و محیط زیست، خوردن و آشامیدن،  ورزش و استراحت، خواب و بیداری، دفع مواد غیر ضروری و حفظ مواد ضروری و حالات روحی و روانی) برای حفظ سلامت اهمیت فراوان دارد. در این میان تدابیر خوردن و آشامیدن و تغذیه سالم از اهمیت بسیاری برخوردار است.

گام دوم (2)

   مزاج روزه داری

روزه  باعث غلبه گرما و خشکی در بدن می‎شود. روزه‎داری اگر با شرایط آن همراه باشد، بدن را پاکیزه و سبک می‎کند و حتی اثری عمیق‎تر از انواع درمان‎های پاک‎کننده مانند حجامت و ... دارد.

   تدابیر قبل از روزه‎داری

   چند روز قبل از شروع ماه مبارک رمضان، بسته به وضعیت جسمانی، روزه داری را شروع کنید تا هنگام حلول هلال این ماه شریف، روزه‎داری برایتان امری عادی شده باشد. اگرگرفتن روزه مستحبی برایتان ممکن نیست می‎توانید کم کم وعده ناهار را کمتر کنید تا برای روزه‎داری آماده شوید.

گام سوم (3)

   تدابیر خوردن و آشامیدن در ماه مبارک رمضان

   گرسنگی و تشنگی آزار دهنده در چند روز اول ماه مبارک رمضان طبیعی است. زیرا انسان چندین ماه به خوردن و آشامیدن بدون محدودیت عادت داشته و روزانه از سه وعده غذا بهره‎مند بوده است. پس از گذشت 2 الی 3 روز، سختی روزه‌داری (گرسنگی و تشنگی) کاهش می‎یابد.

   چه کنیم که روزه برایمان قابل تحمّل باشد و ضعف و گرسنگی بر ما غلبه نکند؟

    ضعف بیش از حد که آزار دهنده باشد، مطلوب نیست. برای رفع این مشکل به نکات زیر توجّه کنید:

    مهم‎ترین دلیل احساس گرسنگی بیش از حد در طول روز، پرخوری سحر است، در واقع، ما از ترس گرسنگی، پرخوری می‎کنیم و این مسأله باعث ترشّح بیش از حدّ هورمون‎های کاهش دهنده قند خون و احساس ضعف و گرسنگی در طول روز می‎شود. بنابراین به هنگام صرف سحری، رعایت اعتدال را بنمایید.

   استفاده از خوراکی هایی مانند عسل، آب عسل، انواع مغزها، جوانه ها، برگه‎ها، خشکبار خام، زیتون، خرما و ...، به ویژه در وعده سحر، به کاهش ضعف و گرسنگی طول روز کمک می‎کند. توصیه می­شود روزه داران بین افطار تا سحر یک تا دو  لیوان از شربت عسل(یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب و چند قطره آب لیموی تازه) نوش جان کنند. افراد کم خون یا کسانی که سابقه ضعف و افت فشار با گرسنگی را دارند، نباید از خوردن آب عسل غافل شوند. علیرغم این که مزاج عسل گرم و خشک است، امّا با توجّه به اثر قوی این نوشیدنی بر فعّال کردن کبد؛ مصرف آن، عملا تشنگی را نیز کاهش می‎دهد. تقریبا تمامی افراد با هر مزاجی قادر به استفاده از این نوشیدنی هستند.

گام چهارم (4)

   تدابیر افطار

   هم زمانی افطار و شام

بهتر است افطار و شام هم زمان و یا حداکثر با چند دقیقه فاصله، تناول شود.

پیشنهادات مناسب برای افطار

-یک فنجان آب جوش

- یک لیوان آب عسل (یک لیوان آب جوش و یک قاشق غذاخوری عسل)

-یک فنجان شیر

-فرنی حریره بادام

-یک عدد خرما

 -مصرف شربت‌ سکنجبین

-یک فنجان چای کمرنگ

-یک کاسه کوچک سوپ رقیق بدون رشته، کم گوشت یا بدون گوشت

نکته: یکی از عادات غلط ما، خوردن شام پس از صرف افطاری است که به علّت سنگینی معده و عدم هضم غذا، اشتهای خوردن سحری را کاهش می‎دهد. بنابراین، خوردن افطار را به یک وعده محدود کنید. در برخی مناطق محتوای افطار، خود معادل یک وعده کامل غذایی (یک سوم یا بیشتر نان سنگک با سبزی و پنیر، آش وهلیم) است.  در چنین مواردی نه تنها افطار و شام نباید هم زمان میل شود بلکه لازم است از خوردن شام صرف نظر شود.

گام پنجم (5)

تدابیر نوشیدن مایعات در افطار

    -موقع افطار فقط در حد رفع نسبی عطش، آب بنوشید و از نوشیدن حجم زیاد مایعات که موجب نفخ معده و سوءهاضمه می شود، بپرهیزید.

   -آب را جرعه جرعه بنوشید.

   خوردن آب یخ موقع افطار برای کبد بسیار مضر است و عطش را بیشتر می‎کند-   

   -آب و سایر نوشیدنی‎‎های مورد نیاز بدن را یک ساعت بعد از خوردن افطار میل کنید. در این فاصله آب مورد نیاز بدن توسط سوپ و آش تأمین می‎گردد و جای نگرانی نیست.

   -در وعده سحر نیز مایعات مورد نیاز بدن را نیم ساعت قبل از غذا مصرف کنید و بعد از خوردن سحری آب و چای نخورید.

   -افراد مسن، نوشیدنی شان ترجیحا گرم باشد (آب جوش/آب عسل/ چای کم رنگ ایرانی) ولی جوانان که گرم مزاج هستند و عطش زیادی دارند، مایعات خنک (نه یخ) میل کنند، خصوصا نوشیدنی‎هایی که عطش آنها را کم می‎کند (خاکشیر و آبلیمو/ سکنجبین).

گام ششم (6)

تدابیر رفع عطش:

   روزه‎داری و گرسنگی باعث افزایش صفرا در بدن می شوند و افزایش صفرا پیامدهایی مانند عطش در پی دارد. راه‎کارهای زیر جهت کاهش عطش روزه‎داری بسیار مفیدند:

   -پرخوری در سحر یکی از عوامل تشنگی در طول روز است. پس کم بخورید تا تشنه نشوید.

   -یکی از بهترین روش‎ها برای کم کردن تشنگی، است استفاده از خوراکی هایی است که طب خنک یا سردی دارند و به اصطلاح، ضّد صفرا بوده حرارت کبد را فرو می‎نشانند. شاید از بهترین آنها، شربت خاکشیر است که از قدیم هم، در این ماه مبارک، مورد اقبال ایرانی ها بوده است. اضافه نمودن چند قطره آب لیمو ترش تازه، تأثیر شربت خاکشی را افزایش می‎دهد. اضافه کردن کمی تخم شربتی یا تخم ریحان به این گونه شربت ها، به کاهش ضعف روزه‎داری هم کمک شایانی می‎کند.

  -کسانی که طبع بسیار گرمی دارند؛ می‎توانند به هنگام سحر، عرق کاسنی و شاهتره را به نسبت مساوی مخلوط کنند و در یخچال گذاشته در فاصله افطار تا سحر به جای آب خوردن مصرف کنند. این کار، تشنگی طول روز را بسیار کم می‎کند.

 گام هفتم (7)

تدابیر رفع عطش:

   نوشیدن ماءالشعیر طبّی : یک لیوان جوی پوست کنده را با 20 لیوان آب، آرام بجوشانید تا جو، خوب پخته و شکفته شود. این زمان به طور متوسّط 40 دقیقه تا یک ساعت طول می­کشد. قبل از سرد شدن محلول، آن را صاف و جوها را جدا نمایید. مایع به دست آمده را در پارچ شیشه‌ای ریخته پس از دو ساعت مایع زلال روی آن را از ته نشین آن جدا کنید. ماءالشّعیر طبّی آماده است و می­توانید در فاصله افطار تا سحر مصرف کنید. برای بهبود طعم آن می‎توانید موقع مصرف کمی عسل یا شکر و یا کمی آبلیمو اضافه نمایید.

گام هشتم (8)

تدابیر رفع عطش:

   -خوردن خورش‌های همراه با آلو و زرشک.

   -نوشیدن شربت‌های سرکه‌شیره، سکنجبین یا شربت آبلیمو یا شربت بیدمشک با گلاب.

   -پرهیز از خوردن میوه‌های گرمسیری چون موز و انبه که زیاده‌روی در خوردن آنها موجب افزایش غلظت خون می‌شود.

   -پرهیز از غذاها و ادویه های گرم و خشک و خوراک‌های چرب و سرخ‌کردنی.‌

   -پرهیز ازکارهای بدنی زیاد، مواجهه با گرمای روز و تابش آفتاب.

   -دوری از استرس‌ها ی روحی.

   -نوشیدن عرق کاسنی به تنهایی یا همراه با یک قاشق چایخوری تخم خرفه.