گیاهان دارویی و طب سنتی

حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی  به دلیل ارزش افزوده بالایی که در محصولات فرآوری شده و دانش بنیان آن وجود دارد، بالذات برای متخصصین جوان و خلاق این حوزه جذاب است و آنها معمولاً تمایل دارند که با تاسیس شرکت‌های دانش بنیان یا استارتاپ‌های نوآور فعالیت علمی خود را در بعد تجاری ادامه دهند.

ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تلاش دارد تا با ایجاد چند شتابدهنده تخصصی در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، روند فعلی  شکل گیری شرکت های نوآور  در این حوزه را تسریع بخشد.

در حال حاضر چند شتابدهنده، استارتاپ‌های حوزه گیاهان دارویی را نیز در سبد پرورشی خود قرار داده‌اند، ستاد سعی دارد تا  چند شتابدهنده موجود را ترغیب کند که به صورت تخصصی بر روی این حوزه کار کنند و همزمان بر روی ایجاد شتابدهنده‌های تخصصی جدید نیز کار نمایید.

خوشبختانه مجموعه‌های مشتاق برای ایفای نقش شتابدهنده تخصصی خود از امکاناتی همچون فضای اشتراکی برای کار استارتاپ‌ها برخوردار هستند. علاوه بر حمایت‌های معنوی ستاد از این شتابدهنده‌ها، خدماتی نیز در حوزه شبکه و مباحث تخصصی گیاهان دارویی از آنها به عمل خواهد آمد.

در کنار حمایت‌های تخصصی ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز بسته‌های حمایتی خود را به شرکت های دانش بنیان و خلاق فعال در حوزه گیاهان دارویی عرضه می‌کند. 

 در استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان  شکل گرفته در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، مخاطب اصلی محصولات و خدمات شکل گرفته مردم و بخش خصوصی هستند،  در حوزه‌های مانند نفت و گاز ممکن است بهره بردار نهایی دولت باشد و این تفاوت در بهره‌بردار نهایی می‌تواند ماهیت فرایند‌های شکل گیری استارتاپ‌ها را به شکل مبنایی، تحت تاثیر قرار دهد.

باید توجه کرد که شرکت‌های فعال و موفق در این حوزه از حاشیه سود قابل توجهی برخوردار هستند، بنابر این اگر در حوزه‌های مانند فین تک و آی تی  تعداد بیشتری استارتاپ تشکیل شده است، باید این موضوع را به شناخته تر بودن این حوزه‌ها و همچنین بحث وجود زیر ساخت‌ها مرتبط دانست تا حاشیه سود بیشتر این بخش‌ها.

حوزه گیاهان دارویی چون یک حوزه تخصصی است و برخی پارامترهای فرهنگی و تاریخی نیز در تکوین آن نقش دارد، ممکن است در برخی از کشورها با اقبال بیشتری مواجه شده باشد، برای مثال این حوزه در چین و هندوستان ممکن است رونق بیشتری داشته باشد تا برخی کشورهای غربی، به همین خاطر یک نسخه عمومی واحد برای تمام کشورها در این زمینه وجود ندارد و لازم است که نقشه راه پیشرفت ملی حوزه گیاهان دارویی کاملاً منطبق بر داشته‌ها و سوابق فرهنگی و ذخایر طبیعی کشور تدوین شود.

 تلاش ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی نیز همواره بر این بوده که این نقشه راه، بیشترین انطباق ممکن را با پیوست‌های فرهنگی و ویژگی‌های اقلیمی مناطق مختلف داشته باشد، هر چند با توجه به فرا بخشی بودن این حوزه، لازم است که در این راه دستگاه‌ها و واحدهای مختلف اداری در کشور، همکاری و هماهنگی لازم را برای تدوین برنامه ریزی منسجم در این زمینه داشته باشند.

پیش از هر چیزی باید به علاقه مندان  و شرکت‌های نوپا در حوزه گیاهان دارویی تاکید کرد که قبل از اقدام، سطح شناخت خود را از بازار افزایش دهند، این حوزه به هیچ عنوان بکر نیست و با توجه به حاشیه سود قابل توجه آن، هر روز بر تعداد شرکت‌ها و فعالان آن افزوده می‌شود.

لازم است تا بر اساس شاخص‌های رقابت پذیری، شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها برای خود مزیت‌های رقابتی  مبتنی بر دانش ایجاد کنند تا در این رقابت تنگاتنگ با رقبای کهن سال این حوزه، حرفی برای گفتن داشته باشند. همچنین فعالان جوانتر و تازه وارد حوزه گیاهان دارویی باید  یکی از اولین اولویت‌های خود را به موضوع مجوزها اختصاص دهند. تعداد زیادی شرکت‌ و نهادهای تنظیم گر در بازار وجود دارد که با توجه به درگیر بودن محصولات این حوزه با سلامت عمومی، برای مسئله مجوزها اهمیت زیادی قائل هستند.

سومین محوری که شرکت‌های نوپا در حوزه گیاهان دارویی باید به آن توجه کنند، مسئله حیاتی زنجیره ارزش است، بسیاری از شرکت‌ها به امید آنکه بسته بندی شکیل گیاهان دارویی، بتواند برایشان سود و مزیت به همراه داشته باشد، استراتژی کاری خود را بر این اساس تنظیم می‌کنند، درست است که بسته بندی در فروش نهایی نقشی مهم ایفا می‌کند، اما شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها باید تمرکز خود را بر روی این موضوع قرار دهند که از این گیاه دارویی چه فرآورده‌های می‌توان استحصال کرد. رمز سود بیشتر در استحصال فرآورده‌های نهایی از گیاه است، شرکت‌های موفق چند ملیتی نیز، بخش عمده‌ای از سود خود را از خوزه صنایع پایین دستی و فرآوری به دست می‌آورند.

صادرات، چهارمین محور برنامه ریزی یک شرکت نوپا در این حوزه است، که ابداً هدفی دور از دسترس نیست و به ویژه در کشور ما با وجود صدها گیاه بومی می‌تواند یک راهبرد موفق باشد.

* کارشناس ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی

پایان پیام/33