گیاهان دارویی و طب سنتی

*حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی محمدی
 
به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در بررسی موضوع وقف برای حوزه فرهنگ، علم و فناوری، در درجه اول باید نگاهی به خود موضوع وقف داشته باشیم تا بتوانیم همه ابعاد موضوع وقف فرهنگی، علمی و فناوری را بررسی و تحلیل کنیم. وقف از منظر فقهی و حقوقی به حبس عین و اطلاع و تسبیل منافع تعریف می‌شود؛ یعنی عین و اصل مال از مالکیت واقف خارج‌شده و در تملک یک شخصیت حقوقی مستحدث و نوپدید قرار می‌گیرد و منافع آن تسبیل می‌شود. یعنی در مسیر نیت واقف به جریان می‌افتد. 
این تعریف از وقف به خوبی مبین ابعاد این فعال شریف است؛ واقف در مرحله اول با وقف مال خود با نگاهی ایثارگرانه و معطوف به ارزش‌های والای انسانی و اسلامی مال خود را از مالکیت خود خارج و حقوق قانونی و شرعی خود را از مال خود سلب می‌کند و این کاری دشوار است، چون حب مال و ثروت در وجود هر انسان و حتی هر موجودی نهادینه است. «زین للناس حب...» ولی چشم فروبستن بر این میل طبیعی هنگامی آسان و ممکن می‌شود که مالک آن مال و واقف با نگاهی فراتر و وسیع‌تر از نگاه مادی، رضایت الهی و گشایش گره از مشکلات بندگان خداوند را هدف اصلی خود قرار دهد.
آنچه به سنت وقف زیبایی و لطافت بیشتری می‌بخشد، این نکته است که وقف برخلاف بسیاری از احکام شرعی مالی مانند خمس، زکات و غیره وجوب شرعی ندارد و واقف بدون الزام شرعی و ترس از عقاب اخروی و صرفاً با نگاهی اخلاقی، انسانی و اسلامی به حوزه وقف وارد می‌شود و از مال خود چشم‌پوشی می‌کند. هرچند که در آیات و روایات مصادیق فراوانی داریم که از فحوای آن انجام این سنت نیکوی ماندگار برداشت می‌شود.
موضوع وقف برای حوزه فرهنگ، علم و فناوری که از گذشته‌های دور در جامعه اسلامی ما رواج داشته است، خوشبختانه در سند نقشه جامع علمی کشور نیز مورد توجه مناسب قرار گرفت و استفاده از این قابلیت و ظرفیت شگرف در مسیر پیشرفت علمی و فناوری کشور برای نخستین بار دارای یک راهبرد مدون و عملیاتی جامع شد.
نهاد وقف مانند هر نهاد حقوقی دیگر حاصل و برآیند نگاه نخبگانی به مسائل اجتماعی است و نخبگان جامعه اسلامی با هم برای حل مشکلات و معضلات حوزه فرهنگ، علم و فناوری به‌درستی متوجه شده‌اند که باید از وقف به نحو بهینه استفاده شود.
اصولاً شکل‌گیری وقف برای حوزه فرهنگ و علم همان‌گونه که پیش‌تر نیز گفته شده در تمدن اسلامی دارای سوابق طولانی است و بسیاری از مدارس و حوزه‌های علمیه بزرگ در جهان اسلام در این گنجینه ارزشمند ریشه دارند.
سازمان اوقاف و امور خیره به عنوان متولی اصلی حوزه وقف در کشور به موضوع مهم وقف علم و فناوری توجه ویژه داشته و در این راستا و در همکاری با ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور در مسیر تدوین سند راهبردی این بخش همکاری و مساعدت نزدیک و تنگاتنگی داشته است.
در همین راستا و به منظور  ارتقا بیش‌ازپیش مشارکت واقفان و خیرین در حوزه علم و فناوری و ضمن تاکید بر لزوم نوآوری‌های حقوقی به‌منظور ایجاد فضای جدید برای مشارکت واقفان در این بخش موارد متعددی در سند مزبور گنجانیده شده است.
یکی دیگر از ابعاد مهم سند ارتقا مشارکت واقفان و خیرین در پیشرفت حوزه علم و فناوری موضوع تعیین مصادیق در این زمینه است. در این بخش با یک نگاه آینده‌پژوهانه و معطوف به نیازهای اساسی کشور در حوزه‌های علم و فناوری نسبت به اولویت‌های این بخش مهم تعیین تکلیف شده است.
ترسیم چشم‌انداز آینده در وقف علم و فناوری، تبیین سازوکارهای اجرایی این مصوبه مهم و راهبردی، گسترش تسهیلات مالیاتی، ارتقا فرهنگ عمومی و گفتمان سازی و توجه به امکانات و ظرفیت‌های کشور در این حوزه از بخش‌های مهم است سند است.
امید است در سایه عنایت خداوند متعال و توجهات حضرت ولی‌عصر (عج) و رهبری حکیمانه رهبر معظم انقلاب «مدظله‌العالی» بتوانیم در حوزه وقف و تشویق واقفان به وقف حوزه علم و فناوری گام‌های مفید و موثری برداریم. 
 
 
 
* نماینده ولی فقیه و ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه